Terrain
General condition
Wat Suthat Thepwararam is a first-class royal monastery. Rajawaramahavihara type Located within the outer Rattanakosin Island. Currently, it is located in Wat Ratchabophit Subdistrict, Phra Nakhon District, Bangkok. The north side is adjacent to Bamrung Muang Road and the Giant Swing. On the east side, next to Siripong Road. The south side is adjacent to the commercial buildings in Soi Sa Song. and the west side is adjacent to Tithong Road.
Height above mean sea level
1 meterWaterway
Chao Phraya River
Geological conditions
The condition of the area is the Chao Phraya River Basin from the deposition of sediments during the Holocene period.
Archaeological Era
historical eraera/culture
Rattanakosin period, early Rattanakosin periodArchaeological age
1807Types of archaeological sites
religious placearchaeological essence
Wat Suthat Thepwararam is a large monastery. There are pagodas of great importance and highest honor. The architecture inside Wat Suthat was built as a monastery during the reign of King Buddha Yodfa Chulalok until it was completed. It was established as a monastery during the reign of King Nang Klao Chao Yu Hua and later there was additional construction during the reign. Later
Measurement history
Wat Suthat Thepwararam is located in the central area of Bangkok city of Rattanakosin. That is to say, from the city plan of Rattanakosin when the city was built His Majesty King Buddha Yodfa Chulalok graciously to expand the city wider than before (Wideer than the Thonburi era) by enlisting labor to dig the eastern canal ditch bestowed the name “Covering the Krungsri” and digging 2 canals connecting the old moat canals in the Thonburi era. with this new canal As a result, Phra Nakhon has expanded and is divided into two parts, in the middle area surrounded by the former moat canal on the west side. Khlong around the city on the east side Khlong Lod, two lines on the north and south is therefore designated as the location of "The Cathedral in the middle of Bangkok"
His Majesty King Buddha Yodfa Chulalok His Highness ordered to build a temple in the middle of Bangkok as high as Wat Phanan Choeng. The area where this temple was originally built was a swamp. In 1807, bricks and stones were filled with 7-8 layers into the swamp until a large area was obtained to build a temple. with a royal wish for the enshrining of Phra Sri Sakyamuni brought from Viharn Luang, Wat Mahathat, Mueang Sukhothai (Phra Kru Wichitkan Kosol 1973 :4)
The reason for the construction of the temple appears in the legend of the royal monastery that
“When the Rattanakosin was built as a royal city The aim is to maintain the same as the original Ayutthaya. with regard to When Ayutthaya was the capital It was an era where the city was prosperous. Called the good times The palace of Wat Wa that was built during the Rattanakosin period was often modeled after Ayutthaya. For example, at Wat Suthat is enshrined a Buddha image which only invited to Sukhothai in the reign of King Rama 1 ” (Klee Suthat Na Ayudhya 1930 :2)
During the reign of King Buddha Yodfa Chulalok, the foundation of the temple was built along with the construction of a Chukchi base for enshrining Buddha images. When the construction of the Chukchi base was completed His Highness to summon Phra Sri Sakyamuni from Sukhothai came to be enshrined as evidence for the city as a city when Ayutthaya was still prosperous on May 9, 1808 (Supatradit Diskul and his group 1969:7) to raise Phra Sri Sakyamuni to catch up in the year 1809 while His Majesty King Buddha Yodfa Chulalok is ill and near death.
The construction of Phra Viharn Luang to be the same height as Wat Phanan Choeng and the bringing of Phra Si Sakyamuni from Sukhothai to be enshrined at this viharn appear in the book "Memorial Archives of Krom Luang Narintorn Thewi" (King Chulalongkorn, 1983) with the text in one part that
“Phra Ong ordered to build a temple in the middle of Bangkok to be as high as Wat Phanan Choeng. Let Phra Phirenthathep go up to receive the Big Buddha at the city of Sokhothai Slow down to the city Stamped in the Somphot posture for 7 days on the 6th and 15th lunar month, the bra was postponed for washing along the road. The amulet said that the Buddha amulet was to be dressed in every front of the palace, in front of the house, in the shop, as well as to the place where he was already ill. But he tried to increase his majesty with the hope of retarding the enlightenment to please the animals to preserve Buddhism. His Majesty followed the procession of His Majesty the King, celebrating his feet up to the tabernacle. ascended to stagger Prince Krom Khun Kasat receive Him..."
As for the story of the summoning of Phra Sri Sakyamuni The Chronicle of King Rama I (Chao Phraya Thiphakonwong 1988:103) detailed that in the 1170th year of the Marathon, the Samrittisaka was the 27th year of the reign of King Rama 1. On Thursday, the 6th of the 11th lunar month, His Majesty King Phutthayotfa Chulalok invited the Buddha. The picture is from Sukhothai. Which is enshrined as the principal Buddha image in the Phra Viharn Luang of Wat Mahathat, weighing 3 wah and creeping in front of the raft palace for 3 days, after the 6th lunar month, up to the 14th of the evening, invite the Buddha image up from the raft at Tha Chang Gate to make an umbrella beside Sao Chingcha Road The gate in that area is called Tha Phra Gate. But since the Buddha image has a new size, the door has been demolished and can be summoned. This Buddha image was later given the name "Phra Sri Sayakmuni"
This is because the Buddha images brought from Sukhothai are very dilapidated. His Majesty King Buddha Yodfa Chulalok ordered the restoration to be corrected according to His Majesty and Pali. by pouring new gold at the area where this temple was built (Phra Khru Wichitkan Kosol 1973 :1-2) as shown in the documents of the Royal Chronicle of King Rama 2, Chao Phraya Thipakornwong (2012) issue, states about the construction of the Viharn of Wat Suthat that
“In the Year of the Horse His Majesty His Highness thought that the Big Buddha which was enshrined on the swing pillar His Majesty King Bhumibol Adulyadej invited down to make a temple in Khlong Phra Nakhon as another big temple. I still can't find it need to celebrate His Majesty's grace After having given up, there was a royal word for the officials to manage to build a larger temple. The Buddha image saw that his head was not equal to him, so the technician took it off and cast it over his face to make it bigger. and the finger of the old hand is long, so please extend the finger evenly like a Buddha statue today After that, the Buddha image was invited to be enshrined on the viharn. The temple is still pending, but the swan's tail and other things have not yet been done.”
In addition, in the memoirs of Luang Narintornthewi (King Chulalongkorn, 1983) mentioned the royal faith of His Majesty King Buddha Yodfa Chulalok in one part that “And lifted up the monk to return He gave his mouth the most, only having raised the Buddha image to the end of his business.”
At that time, the name was not given, so the name of the Buddha image and the temple's name was commonly called "Wat Phra To" or "Wat Phra Yai", which is called after the important handsome Buddha image of the temple. and is also called "Wat Sao Chingcha", called by the name of the location near the temple of the Brahmins in the middle of the city.
In the same issue of the memoirs of Luang Narinthewi, there is also an excerpt about the name of the temple as “Then he had the idea for a painter to write a line on the door of the Big Buddha Temple. Raised up to put his faith and engrave a picture with Krom Muen Chit Phakdi” (King Chulalongkorn, 1983)
However, in the schedule for the foundation of the temple on Monday, February 1, B.E. 2350, the name of the temple appears as the primal name “Wat Maha Sutthawat” (Phra Khru Wichitkan Kosol 2516:4) which means The Brahma world called Sutthawat Only 3 years after the foundation of the temple began to be built, King Buddha Yodfa Chulalok died in 1810. The construction of other things That hasn't been done.
In the reign of King Rama II of the Chakri Dynasty Still appearing to be called "Wat Phra To" or "Wat Phra Big Buddha", which His Highness ordered to build a sanctuary within this temple later during 1811-1813 To continue the royal initiative of His Majesty King Bhumibol Adulyadej to build a larger temple in the middle of the city.
His Majesty King Buddha Loetla Nabhalai His Majesty had great faith in building a temple. He carved the door of the temple by himself. “...Then he decided to let the painter draw the lines on the door of the Big Buddha Temple. His Highness had his faith engraved with a picture of Krom Muen Chit Phakdi” (Phra Khru Wichitkan Kosol 1973 :10)
However, the construction of the Sri Sakyamuni Temple in the reign of King Rama II can only be done in the temple itself. There is no porch in front and back on both sides, as well as not lifting the sky bouquet. Leaf and lift shutters The reign ended in 1824 B.E.
During the reign of King Rama III, he had faith in the restoration of Wat Suthat Thepwararam. As shown in the Chronicle of Rattanakosin Rama III (Chao Phraya Thipakornwong 2012) that
“...His Majesty had the idea that Wat Phra To Sao Ching Cha His Majesty King Buddha Loetla Nabhalai At the ends of the land, let Bihar be made bigger. not being finished Invited His Highness Sakyamuni to be enshrined in other places that have not yet been done. It is enough to end the land this time, it must be lost to be a temple, so Phraya Sripipat Rattana Ratchakosa is the mother of the whole temple. Give the Lord your medicine Krom Muen Phitaksawet made a large temple and built a balcony around the temple That was accomplished everywhere, including the Sangha. therefore let the Dharma Trai Lok reside at Koh Kaew Temple Appointing Phra Phimon Tham as the rector, arranged for 300 monks in Phra Chetuphon Temple, Mahathat Temple, Ratchaburana Temple to be placed in order of royal titles. Wat Suthat Theptharam ”
The construction of Wat Suthat Thepwararam was completed during the reign of King Nang Klao Chao Yu Hua. With the construction of the royal viharn until it was completed, the crooked balcony, the chapel, the sacrament hall Casting the principal Buddha image in the Ubosot, lap size of 10 cubits, 4 inches (Chao Phraya Thipakornwong 2555) and was graciously pleased to to contain the Buddha's relics inside the principal Buddha image which was enshrined in the year 1837
The presiding Buddha image in this ubosot was cast at a foundry in the Grand Palace It is a larger Buddha image than other Buddha images in Rattanakosin. (Phra Khru Wichitkan Kosol 1973 :12)
In addition, during the reign of King Rama III, Buddha images were built around the Ubosot. Build a great place Buddha images of the Great Sattama and the five Panchavak Keys Build a cloister and invite monks to stay (Sakchai Saising 2007 (b) :29) Please have a celebration of the royal monastery named “Wat Suthat Theptharam” (Literature and History Division 1982 :57)
In the memoirs of Luang Narintorn Devi (King Chulalongkorn, King Chulalongkorn, 1983) appeared messages about the entertainment and the royal naming of this temple as Wat Suthat Theptharam as follows:
“...His Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn Followed by the Buddha's preceptor, he went to the tabernacle and slowed down to move across the bridge to the market. Over ten thousand people flocked to come together for a day. Wash with a face until the sanctuary of the Ubosot appears, the ceremonial spectacle, the sound of the voice of the Sotpramote Motana Pinphat, making 100 rings to celebrate the Lord Buddha's Shinawatra. The Sankasem Club is filled with all the people's faith. The amulet ordered the name of the temple to be named Wat Suthat Theptharam ”
Important events related to Wat Suthat Occurred in the reign of King Rama 3 there are many interesting things. (Phra Khru Wichitkan Kosol 1973 :12-19) such as
In 1843 he was graciously pleased to to bind the Buddha image to the Ubosot To set the day of the 13th waxing moon, 14th lunar month, 15th lunar month, all 3 days in the afternoon, in the year of chulasak chulasa 1205 (B.E. 2343). His Highness completed the establishment of the Sangha, please grant the monk Dharma Trilokachan. Koh Kaew Langkaram Temple (Wat Samphanthawong) came to occupy Wat Suthat first. After being promoted to Phra Phimondhamma and is King Ariyawongsakhana
1844 B.E. His Majesty graciously pleased to to raise the door of the temple Later, please let the craftsmen cast the chedi behind the parapet of Wat Suthat Thepwararam. Please let the technician cast the mask sheet. Behind the arch and the western bell at Wat Suthat And please build seven stupa pagodas by building a brick plinth decorated with carved stone.
1846 B.E. Please cast two horses in the temple. And later please make more new castings
1847 B.E. Please have a Buddhist Monastery Celebration by a 3 day 3 night celebration.
Including the construction period of Wat Suthat Thepwararam from the reign of King Rama I until the monastery was celebrated in the reign of King Rama 3 for a period of 40 years, that is, from 2350-2390 BC
During the reign of King Rama IV He translated the name of the monastery into “Wat Suthat Thepwararam” Both names which are Wat Suthat Thep Tharam and Wat Suthat Thepwararam They all mean Sutassan Nakhon on Mount Phra Sumen, the center of the Daowadung heaven. The residence of Indra (Supatradit Diskun et al. 1969 :9)
His Majesty King Mongkut graciously to build shrines and other buildings More inside Wat Suthat, when in 1853, he thought about the "Prophet", which Somdej Phraya Young invited to bring to Wat Bang Oi Chang in Bangkok. come to Wat Pradu ทรงเห็นว่าพระศาสดา พระชินราช พระชินสีห์ ท่านอยู่วัดเดียวกันจะให้ไปอยู่ในเรือกสวนนั้นไม่สมควร จึงให้ไปเชิญมาไว้พระอุโบสถวัดสุทัศน์ ต่อพระประธานใหญ่ออกมา ภายหลังวิหารวัดบวรนิเวศแล้วเสร็จจึงได้อัญเชิญพระศาสดาไปประดิษฐาน ณ วัดบวรนิเวศ จากนั้นจึงโปรดให้สร้างพระพุทธรูปใหม่ 1 องค์ และพระอสีติมหาสาวก 80 องค์ในอิริยาบถนั่งฟังธรรมเทศนา ประดิษฐานไว้แทนในพระอุโบสถ จากนั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงถวายพระนามพระประธานในพระอุโบสถที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้หล่อขึ้นว่า “พระพุทธตรีโลกเชษฐ์” (เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ 2555) และพระประธานในศาลาการเปรียญว่า “พระพุทธเสรฏฐมุนีฯ” นอกจากนี้ ทรงสร้างสิ่งก่อสร้างเพิ่มเติม คือ ศาลาลอย 4 หลังที่หน้าพระวิหาร รวมถึงงานทำนุบำรุงบูรณปฏิสังขรณ์อื่นๆ เช่น พ.ศ.2397 สร้างศาลาโรงธรรม การฉลองศาลาดินริมวัดสุทัศน์ใน พ.ศ.2401 และโปรดให้ปิดทองบานหน้าต่างพระวิหารใน พ.ศ.2402 (พระครูวิจิตรการโกศล 2516 :17-19)
ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งตรงกับสมัยของสมเด็จพระวันรัต (แดง) เป็นเจ้าอาวาส พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้บูรณะพระอารามเป็นการใหญ่ ตั้งแต่ พ.ศ.2438 เป็นต้นไป โดยมีกรมโยธาธิการเป็นฝ่ายดำเนินการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการซ่อมพระวิหารพระศรีศากยมุนี หลังจากการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ในรัชกาลที่ 5 ก็มีการบำรุงบูรณปฏิสังขรณ์สิ่งก่อสร้างต่างๆ ภายในวัดเรื่อยมา
วัดสุทัศนเทพวราราม ถือกันว่าเป็นวัดประจำรัชกาลที่ 8 พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล Phra Attharamathibodinthorn กล่าวคือเมื่อพระองค์เสด็จมาสักการะพระศรีศากยมุนี ได้ทรงมีพระราชดำรัสว่า เมื่อเวลาทรงผนวชจะเสด็จมาผนวชที่วัดนี้ เมื่อพระองค์สวรรคตจึงมีการอัญเชิญพระบรมราชสรีรังคารมาประดิษฐานที่วัดสุทัศนเทพวรารามแห่งนี้ (ศักดิ์ชัย สายสิงห์ 2550(ข) :30)
ในระหว่าง พ.ศ.2515-2516 ทางวัดได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลขึ้นที่บริเวณหน้าพระวิหาร และตั้งมูลนิธิอัฏฐมราชานุสรณ์ในพระบรมราชูปถัมป์ขึ้นใน พ.ศ.2516
วัดสุทัศน์เทพวรารามราชวรมหาวิหาร มีเจ้าอาวาสปกครองวัดมาเป็นลำดับ ดังนี้
รูปที่ 1 สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อู่) ครองพระอาราม 14 ปี (พ.ศ.2386-2401)
รูปที่ 2 พระพิมลธรรม (อัน) ครองพระอาราม 19 ปี (พ.ศ.2401-2420)
รูปที่ 3 สมเด็จพระวันรัต (แดง สีลวฑฺฒโน) ครองพระอาราม 23 ปี (พ.ศ.2420-2443)
พระองค์ที่ 4 สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว) ครองพระอาราม 44 ปี (พ.ศ.2443-2487)
รูปที่ 5 สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โสม ฉนฺโน) ครองพระอาราม 16 ปี (พ.ศ.2489-2505)
รูปที่ 6 สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ) ครองพระอาราม 21 ปี (พ.ศ.2506-2527)
รูปที่ 7 สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (วีระ ภทฺทจารี) ครองพระอาราม 32 ปี (พ.ศ.2527-2559)
รูปที่ 8 พระธรรมรัตนดิลก (เชิด จิตฺตคุตฺโต) (พ.ศ.2559-ปัจจุบัน)
ลักษณะและรูปแบบทางสถาปัตยกรรม
วัดสุทัศนเทพวรารามเป็นวัดที่มีพัฒนาการแนวความคิดและรูปแบบสถาปัตยกรรม โดยเริ่มตั้งแต่สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ที่สืบทอดแบบแผนจากศิลปะและสถาปัตยกรรมในสมัยอยุธยาตอนปลาย มาสู่รูปแบบสถาปัตยกรรมไทยแบบพระราชนิยมในสมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งรับอิทธิพลจากศิลปะจีนเข้ามาผสมผสานกับแนวความคิดในการออกแบบทางไทย ตลอดจนผสมผสานเข้ากับความนิยมในศิลปะตะวันตกที่แพร่หลายเข้ามาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่รัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา
วัดสุทัศน์มีการแบ่งพื้นที่เขตพุทธาวาสและเขตสังฆาวาสอย่างชัดเจน กล่าวคือ มีกำแพงแก้วแยกพื้นที่สองส่วนออกจากัน แต่จะมีซุ้มประตูทางเข้าเชื่อมพื้นที่ทั้งสองส่วนนี้ โดยเขตพุทธาวาสจะตั้งอยู่ทางด้านเหนือของวัด ประกอบด้วยอาคารศาสนสถานที่เป็นพระวิหารหลวง พระระเบียงคด พระอุโฐสถ สัตตมหาสถาน ศาลาลอย ศาลาดิน โรงธรรม เป็นต้น ในขณะที่เขตสังฆาวาสจะอยู่ทางด้านทิศใต้ของวัด ประกอบด้วย ศาลาการเปรียญ หมู่กุฏิสงฆ์คณะต่างๆ หอพระไตรปิฎก หอระฆัง เป็นต้น
เขตพุทธาวาสของวัดสุทัศน์ ประกอบด้วยพื้นที่หลักที่มีความสัมพันธ์กัน คือ บริเวณพระวิหารหลวง ซึ่งมีระเบียงคดล้อมรอบ และบริเวณพระอุโบสถ ที่ตั้งอยู่ทางด้านใต้ของพระวิหารหลวง ภายนอกวงล้อมของพระระเบียง พระวิหารหลวงถูกกำหนดให้วางตัวตามแนวทิศเหนือ-ใต้ และหันหน้าอาคารเข้าสู่ทิศเหนือ ส่วนพระอุโบสถนั้นถุกกำหนดให้วางตัวอาคารแนวตะวันออก-ตะวันตก ซึ่งตั้งฉากกับแนวของพระวิหารหลวง ซึ่งเป็นแกนประธาน แนวแกนทั้งสองนี้ตัดกันที่จดกึ่งกลางของพระอุโบสถพอดี
ด้วยเจตนาที่กำหนดให้วัดสุทัศน์เป็นวัดศูนย์กลางพระนคร จึงสร้างวัดนี้ให้มีขนาดใหญ่ และมีการออกแบบวางผังกลุ่มอาคารและตัวอาคารที่สง่างามและลงตัวอย่างสมบูรณ์ในสมัยรัตนโกสินทร์ และแผนผังอาคารรูปสัญลักษณ์จักรวาล (Cosmic Layout) ที่ช่างสมัยรัชกาลที่ 3 ได้คิดค้นออกแบบขึ้นใหม่เป็นครั้งแรกในงานประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมไทย
การออกแบบแผนผังวัดสุทัศน์นี้ ได้คิดค้นใหม่โดยไม่ยึดแกนดิ่งแบบเดิมแต่เพียงอย่างเดียว แต่ได้นำเอาแกนราบเข้ามาใช้เป็นตัวจัดกลุ่มอาคาร (Cluster) ของพระวิหาร ซึ่งเดิมจะถูกยึดตรงตามแกนดิ่งอย่างตายตัวให้ลอยเป็นอิสระขึ้น ทั้งๆ ที่ทางด้านหน้าจะตรึงความรู้สึกให้ยึดแกนดิ่งตามแบบประเพณีเดิมอยู่ และในขณะเดียวกัน พระอุโบสถที่มีขนาดใหญ่ซึ่งถูกออกแบบให้ได้สัดส่วนกับกลุ่มอาคารพระวิหารก็จะทำหน้าที่เป็นฉากหลังให้แก่อาคารประธาน ดังนั้นการวางแผนผังวัดสุทัศน์จึงเกิดความลงตัวและสมบูรณ์แบบในการใช้แกนสองแกน คือแกนดิ่งและแกนราบ ร่วมกันในแผนผังกลุ่มอาคารเดียวกัน นอกจากนี้ ยังมีความงามและลงตัวในลักษณะ 3 มิติ อีกด้วย กล่าวคือ ตัวอาคารมีความสัมพันธ์ด้านขนาดส่วนที่คล้องจองกัน เล่นจังหวะของขนาดใกล้เคียงไล่เลี่ยกัน และมีตัวเชื่อมระหว่างขนาดที่แตกต่างกันของอาคารแทรกอยู่ (จิรศักดิ์ แต่งเจนกิจ 2541 :21)
การวางผังในรูปสัญลักษณ์ภูมิจักรวาลของวัดสุทัศน์นั้น ศ.ดร.ศักดิ์ชาย สายสิงห์ ได้อธิบายว่าวัดสุทัศน์เป็นวัดที่มีการปรับเปลี่ยนการวางผังแบบเดิมที่จะใช้เจดีย์ทรงปรางค์เป็นประธานของวัดในฐานะศูนย์กลางจักรวาล โดยความสำคัญของการปรับเปลี่ยนระบบแผนผังอยู่ที่พระวิหารโดยกำหนดให้ตั้งอยู่บนฐานที่ยกสูงและมีศาลาประจำมุมทั้ง 4 อยู่บนฐานเดียวกัน มีระเบียงคดล้อมรอบ ลักษณะดังกล่าวของการออกแบบเช่นเดียวกับคติของแกนจักรวาล ตามแบบแผนที่ปรากฏในการสร้างปราสาทแบบเขมร ซึ่งสามารถอธิบายได้ว่าปราสาทประธานที่อยู่ตรงกลางเปรียบเสมือนยอดเขาพระสุเมรุ ส่วนปราสาทประจำมุมทั้ง 4 หมายถึงทวีปทั้ง 4 และระเบียงคดคือกำแพงจักรวาล ลักษณะดังกล่าวนี้อยู่ในศิลปะอยุธยาตอนต้นที่ได้รับแบบอย่างมาจากวัฒนธรรมเขมร นอกจากนี้ มีการปรับเปลี่ยนแนวความคิดจากความหมายเดิมที่ปราสาทประธานคือยอดเขาพระสุเมรุ เปลี่ยนมาเป็นศูนย์กลางของจักรวาลตามแนวพุทธศาสนา ซึ่งหมายถึงสวรรค์หรือภูมิจักรวาล แนวความคิดดังกล่าวนี้ได้ปรากฏอีกครั้งในสมัยอยุธยาตอนปลาย เช่นที่วัดไชยวัฒนาราม สถาปนาขึ้นในสมัยพระจเปราสาททอง และปรากฏในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ระหว่างรัชกาลที่ 1-3 ซึ่งเป็นการรื้อฟื้นมาจากในสมัยอยุธยาตอนปลาย ตัวอย่างที่ชัดเจนคือพระปรางค์วัดอรุณราชวราราม ที่มีพระปรางค์ประธานและเจดีย์มุมทั้ง 4 ดังนั้นคติเรื่องภูมิจักรวาลที่ปรากฏที่วัดสุทัศน์นั้น เป็นอีกหนึ่งที่ชัดเจนในการให้ความสำคัญถึงความเป็นจักรวาลตามความหมายของสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ โดยการปรับเปลี่ยนสัญลักษณ์ของประติมากรรมที่ประดับบริเวณหน้าบันของพระวิหารวัดสุทัศน์มาเป็นพระอินทร์ ซึ่งเป็นเทวดาสูงสุดตามแนวความเชื่อในศาสนาพุทธ และเป็นเทวดาที่เป็นใหญ่อยู่บนสววรค์ชั้นดาวดึงส์ ดังความหมายของการออกแบบสถาปัตยกรรมและงานประติมากรรมที่สอดคล้องกัน (ศักดิ์ชัย สายสิงห์ 2550(ข) :36)
นอกจากนี้ ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ได้มีการปรับเปลี่ยนคติการสร้าง ประการหนึ่งคือการใช้อาคารหลังคาคลุม ได้แก่ อุโบสถหรือวิหาร เป็นประธาน แทนตำแหน่งของปรางค์ และการเปลี่ยนจากเจดีย์ประจำมุมเป็นศาลาประจำมุมทั้ง 4 ดังเช่นกรณีของวัดสุทัศน์เทพวราราม โดยมีการใช้พระวิหารหลวงเป็นประธานในความหมายของศูนย์กลางจักรวาล มีสัญลักษณ์หน้าบันเป็นพระอินทร์ อันหมายถึงสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เช่นเดียวกับพระปรางค์วัดอรุณราชวราราม การมีศาลาประจำมุมทั้ง 4 เปรียบเสมือนกับทวีปทั้ง 4 เช่นเดียวกับเจดีย์ประจำมุมและระเบียงคดคือกำแพงจักรวาล ส่วนพระอุโบสถที่วางตัวตามแนวทิศตะวันออก-ตะวันตก มีสัญลักษณ์ที่หน้าบันด้านทิศตะวันออกเป็นพระอาทิตย์ และที่หน้าบันทิศตะวันตกเป็นรูปพระจันทร์ ตีความว่าอุโบสถมีความหมายเป็นชมพูทวีปที่ตั้งอย฿ตามวงโคจรของพระอาทิตย์และพระจันทร์ (ศักดิ์ชัย สายสิงห์ 2550(ข) :38)