The Battle of White Mountain decided the first phase, the so-called "Bohemian", of the great and destructive conflict known in history as the Thirty Years' War (1618-48). In this battle, for the first time, the imperial Terthios faced the "Dutch faction" of their opponents, outside Prague.
The Thirty Years' War officially broke out in 1618. However, its roots can be traced back to the Treaty of Augsburg in 1555. The then Habsburg Emperor Charles V, facing the specter of an intra-German, religious war between Roman Catholics and Lutherans, allowed the Protestants certain religious freedoms. Most importantly, it allowed the local rulers of the German states to determine the religion of their subjects themselves.
However, the Protestants soon split and other doctrines sprung from their ranks, such as that of the Calvinists, for which the Treaty of Augsburg had made no provision. At the same time, the Vatican, with the support of Spain, which was fighting, as early as 1568, against the Protestant Dutch who rebelled against it, tried to impose the so-called Counter-Reformation.
Although the background of the conflict was religious, however, to describe the Thirty Years' War as a religious war would be far from the truth. Like every war, this one had political causes. The warring leaders simply exploited the religious sentiment on both sides for the benefit of their political pursuits.
The case of France is typical, which, although its official religion was Roman Catholicism, nevertheless fought on the side of the Protestants, because the only thing it was interested in was the weakening of Spain and the Habsburg Empire. Protestant Saxony was sometimes allied with the Habsburgs and sometimes aligned with the Protestant Swedes. The same was done by many German rulers and rulers of then politically fragmented Germany.
In 1593 the Holy Roman Empire, which was traditionally under the rule of the Habsburgs, became involved in the so-called "Long War" with the Ottomans. In order to face the Turks, the then emperor Rudolf II asked for the financial and military assistance of all German rulers, regardless of creed.
This war lasted until 1606 and left the Empire financially exhausted, while it gave the right to the Protestant rulers who participated in the emperor's favor, to hope that their services would be rewarded with more freedom, political and religious.
At that time the council of seven electors of the Empire consisted of four Roman Catholic electors (Duke of Bavaria, Archbishops of Mainz, Trier and Cologne), two Calvinists (Electors of the Palatinate and Brandenburg) and one Lutheran (Duke of Saxony). The consequence of this was to raise fears among the Habsburgs and the Roman Catholic electors that the Protestants might even seize the imperial throne.
This political concern manifested itself as a religious one, with the Duke of Bavaria Maximilian II leading the fight against the Protestant electors and especially against his neighbor, Frederick of the Palatinate, whose territories he claimed.
Frederick of the Palatinate was considered the strongest elector of the Empire and he made sure to further strengthen his position by appearing as the champion and protector of the Protestants of the Empire, placing himself at the head of the Protestant or Evangelical Union, a political entity to which all the Protestant German rulers joined.
Against him Frederick had not so much the Habsburg emperor, who, due to the Long War with the Turks, but also the new conflicts with them (1615-17), could not afford to face him, but the competitor of Maximilian II ' of Bavaria, who, for his part, emerged as a champion of the Counter-Reformation and a defender of Roman Catholicism in Germany, thus serving his political ambitions. Maximilian founded the Catholic League, as a counterweight to the Protestant Union, and began to gather troops, just as his opponent was doing. Already the seed of war had been planted.
Bohemian revolution and exposure
After the death of the Habsburg emperor Rudolf B, in 1612, his brother Matthias ascended the imperial throne, who confirmed the privileges and religious freedoms of the Protestants. Matthias's aggressive policy did not satisfy the conservative Roman Catholics, such as Maximilian of Bavaria and his nephew and later successor Ferdinand.
Matthias soon lost control. He was obliged to nominate the nephew of the king of Bohemia in 1617. The new king - essentially a governor - immediately after his election, sent to Prague two Czechs, his Roman Catholic advisers, as his representatives in the assembly of the nobles of the kingdom. These two, Willem Slavata and Jaroslav Borzita, would essentially rule Bohemia on his behalf.
However, the other nobles, led by Count Heinrich Matthias von Thurn, reacted. Thurn especially had personal reasons to react, as he was losing his position to Slavata as head of the Bohemian Council of Nobles.
Ferdinand's move to send the two Roman Catholic envoys was seen as offensive and a deliberate attempt to undermine the Protestant leadership of the Bohemian council of nobles. Tourne, in March 1618, summoned the Protestant nobles and representatives of the Bohemian towns to an assembly. There he said that the privileges of the Protestants that had been given to them by the Treaty of Augsburg, Ferdinand intended to abolish them.
This, of course, was a lie, as Ferdinand, when he was anointed King of Bohemia, had pledged himself to observe the "Royal Letter", the charter of Protestant privileges and rights, that is. Nevertheless, Tourne managed to convince the other nobles and representatives and gain their support. The Protestant assembly issued a relevant resolution which it sent to the emperor Matthias, requesting his intervention against his nephew and successor.
Matthias again appeared condescending, replying that he would go to Bohemia himself to settle the matter, the non-existent matter in reality. At the same time, however, Matthias' moderate, otherwise prime minister, Cardinal Melchior Claesl, exasperated by Tourne's actions, sent a strongly worded letter. Turns used this letter, and not the emperor's, to absolutely convince the Protestant nobles now that they were under threat.
Speaking to the Protestant nobles, he said that they should throw Ferdinand's representatives from the windows of the Prague castle, "as is customary". The first window-dressing of Prague took place in 1419, when the then mayor of the city, together with his advisors, were thrown from the windows of Hrančany castle, where the seat of the Bohemian chancellery was also, by the rebel Usites.
On May 23, 1618 Tourne and his like-minded people jumped from the window of the castle, from a height of 21m. Ferdinand's two representatives and their secretary, who survived the fall as they fell into the castle's refuse-filled moat. Along with the three who were thrown from the windows, he fell into the void and every attempt to avoid a war that could and should have been avoided.
Two days after this episode the Protestant nobles formed their own diet and elected a twelve-member directorate, the members of which constituted the "Bohemian chancellery". Following these, the revolutionaries asked the emperor Matthias for the resignation of Ferdinand from the throne of Bohemia. The funny thing was that almost all the current members of the board had voted in favor of the election of Ferdinandos, just a few months before.
Tourne, the potential leader of the rebellion, soon ousted the directorate and attempted to rule dictatorially. But the other nobles reacted and placed on his side Count Georg Friedrich von Hohenlohe, as minister of Tourne.
The events at Prague naturally alarmed the Emperor Matthias, while strengthening the position of Ferdinand, who now appeared as a supporter of the hard line of dealing with the rebels, declaring that if the rebellion was not suppressed the entire Habsburg empire would face danger. dissolution.
Thus forces began to gather in lower Austria, from June 1618. However, on July 21, when the Emperor's French general Charles Bonaventure, Count of Bucoy, took command of these forces, he found waiting for him there only 14,200 men, the 2 / 3 of which were not related to war, until then.
In the meantime Thurn lost no time in seeking support everywhere. Nevertheless, at first even the Protestant Union, under Frederick of the Palatinate and Christian, Prince of Anhalt-Bernburg, sided with the empire. So did the Protestant Elector of Saxony Johann-Georg.
Frederick of the Palatinate offered to mediate, however, between the emperor and the Bohemians, but Matthias politely declined the offer. Thurn found relative support from the Moravians and the Austrian Protestants.
And the Hungarians remained, for the time being, neutral, despite the Turks' efforts to turn them against the Empire. The Protestant Count Ernst von Mansfeld, who, with money from the Roman Catholic Prince of Savoy, hired 2,000 Swiss mercenaries and moved to support the Bohemians, although he himself was also a Roman Catholic, offered significant support to the rebels.
Thurn himself raised an army, recruiting men from Bohemia as well as German Protestant volunteers. To these enthusiastic but untrained men he added mercenaries from Germany and Hungary.
The war begins
In all of Bohemia only three cities had remained loyal to the Empire, Pilsen, Badweiss and Krumau. Turns decided, in the first phase, to occupy these cities. Bukoi, for his part, moved with about 5,000 men to reinforce these cities. The arrival of Bucoi forced Tourne to lift the siege of all three cities and retreat to the city of Caslav. At the same time, by order of Tourne, groups of unruly Bohemians, coming from the surrounding villages, cut the lines of communication of the small Habsburg force.
Bukoi's men began to feel the specter of starvation and in response began to pillage the surrounding villages, both to grab food and in retaliation for the attacks they were receiving from the Bohemian miscreants. At least 24 villages were looted and destroyed, a foretaste of what was to come during the war that was just beginning and no one could predict its length and progression.
While this was happening, Mansfeld arrived in the area with 2,000 Swiss mercenaries. The rebels were joined by 3,000 Protestant volunteers from Silesia. Thurn sent Mansfeld's force to again besiege Pilsen, while he himself, reinforced by a force of volunteers, compelled Bukoi to retire to the town of Badweiss, while 2,000 of his men, under General Dabier, entrenched themselves in the town of Krems, having suffered heavy losses, more from starvation than from enemy action. Bukoi divided his forces into two divisions so that they could be fed more easily.
Count Georg-Friedrich von Hohenlohe, member of the Bohemian directorate and second in the hierarchy after Thurn, head of a newly formed Bohemian force, also arrived in the area. Thurn sent Hohenlohe to besiege Bukoi at Banweis.
At the same time he detached a force of 4,000 men, under the German general Schlick, which he ordered to move towards Vienna, in order to threaten the capital of the Habsburgs. Although the number of Slick's men seems small to threaten the great European metropolis, yet Vienna, at that time, was almost defenseless. After all, Mansfeld had managed to conquer Pilsen, opening the way to Vienna.
But in the meantime winter had arrived and the difficult conditions led many men of Tourne to simply abandon their regiments and return to their homes. In February 1619, Tourne, on a survey which he carried out, found that there were only 8,000 of his men left under the flags. So many others, at least, had deserted.
The Imperials took advantage of the self-dissolution of their opponents and in the first year managed to control the main routes to Vienna, securing their capital. They then began to gather new forces with which they hoped to lift the siege of Badwais and rescue Bukoi and his men.
But as winter ends, an important event happened. Emperor Matthias died on March 20, 1619. He was succeeded by his nephew Ferdinand. The revolted Bohemians did not, however, accept his election and offered the crown of Bohemia to Frederick of the Palatinate, finally convincing him to choose a side.
On 18 April Turns invaded Moravia with 9,000 men, half of whom were mercenaries. During his advance some imperial regiments, in which mainly Protestant soldiers served, joined him.
Strengthened in this way, Tourne decided to move against Vienna. At the head of 10,000 men he invaded Austria and marched towards Vienna. He had already made contact with Protestants within the city, who would open their doors to him. However, the city authorities moved swiftly and arrested the conspirators before they could act.
Tourne arrived, however, outside the walls of Vienna, on July 5, 1619. But Ferdinand had taken his measures. At first, Dabier had managed to escape from Krems and retreat, fighting, all the way to Vienna. Dabier's small force, together with students from the city's university and other volunteers, formed a force of 5,000 men to defend the capital. Thurn had no heavy artillery and so decided to retreat, since the gates did not open.
While these were happening in front of Vienna, in Bohemia the first line-of-sight battle of the war took place in the small town of Zablat (Zamblat in German). Bukoi managed to escape from Badweiss and pursue the besiegers. Reinforced with two regiments, he decided to attack Mansfeld, who was fortified at Zablati, with 3,200 men.
Bukoi did attack, with 5,000 men, on June 10, 1619, and crushed Mansfeld's force after a fierce battle. Mansfeld lost half his men, against 650 casualties of his opponents, and retreated in disorder.
The rest of the time, there was a lull, so to speak, in operations, as both sides tried to gather strength. Meanwhile, at the end of October, Frederick of the Palatinate arrived in Prague, where he was crowned king of Bohemia on November 4, 1619.
Preparations
The rebellious Bohemians elected Frederick as king because, as a champion of the Protestant camp he was, they believed he could win international support for their cause. At first the help of the Protestant Union was sought. The states of Anhalt and Baden agreed to help.
The Dutch also sent two regiments of infantry to assist, but declined further involvement as they were threatened by the Spanish. The Bohemians faced the same refusal from the king of England and Frederick's son-in-law, James I, who nevertheless offered to mediate between the rebels and the emperor.
Frederick eventually managed to recruit 2,500 English mercenaries. At the same time, he gathered 12,000 Bohemians, while Mansfeld had gathered 7,000 mercenaries, mainly Germans, Dutch, but also Roman Catholic Walloons. Ο Φρειδερίκος ήλπιζε επίσης να αντλήσει δυνάμεις από τη μεγάλη δεξαμενή των Ούγγρων αντιπάλων των Αψβούργων, οι οποίο, υπό τον ηγεμόνα τους Μπέτλεν Γκάμπορ και με τη βοήθεια των Τούρκων, αψηφούσαν την αυτοκρατορική εξουσία. Ο Γκάμπορ ξεκίνησε άμεσα επιχειρήσεις κατά των Αψβούργων, ρίχνοντας στη μάχη 40.000 άνδρες.
Η εξέλιξη αυτή ανέτρεψε πλήρως τα σχέδια των Αυτοκρατορικών που επίσης είχαν ενισχυθεί και είχαν συγκεντρώσει δύο στρατιές, μια υπό τον Μπουκοί, με 17.700 άνδρες και μια μικρότερη, υπό τον Νταμπιέρ, με 8.600 άνδρες. Οι Αυτοκρατορικοί σχεδίαζαν να κινηθούν κατά της Πράγας, αλλά η επίθεση του Γκάμπορ τους κατέλαβε εξαπίνης. Έτσι οι Αυτοκρατορικοί υποχώρησαν, έχοντας ως βασικό τους μέλημα την προστασία της Βιέννης.
Μετά την υποχώρηση των Αυτοκρατορικών ο Γκάμπορ κυριάρχησε στο αυστροκρατούμενο τμήματα της Ουγγαρίας και νίκησε μάλιστα τον Μπουκοί, στη μάχη του Μπρουκ, στις 26 Νοεμβρίου, όταν επιχείρησε να αναχαιτίσει την προέλασή του. Ο Γκάμπορ, στο μεταξύ ενώθηκε με τις δυνάμεις του Φρειδερίκου και όλοι μαζί έφτασαν έξω από τα τείχη της Βιέννης, αλλά αυτή τη φορά, ο αδελφός του αυτοκράτορα, αρχιδούκας Λεοπόλδος, ήταν προετοιμασμένος. Έτσι η πολιορκία απέτυχε.
Η αποτυχία είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί διένεξη μεταξύ του Γκάμπορ και των Βοημών συμμάχων του. Η μη άφιξη των Τούρκων στρατιωτών που ο σουλτάνος είχε υποσχεθεί να στείλει στον Γκάμπορ, βάρυνε επίσης το κλίμα, καθώς οι Βοημοί θεώρησαν υπεύθυνο τον Γκάμπορ.
Τα συμμαχικά στρατεύματα υποχώρησαν από τη Βιέννη, με τους Βοημούς να παραμένουν στην Κάτω Αυστρία, λεηλατώντας τη χώρα, και τους Ούγγρους να επιστρέφουν εσπευσμένα στην πατρίδα τους, καθώς η αυτοκρατορική διπλωματία είχε κατορθώσει να στρέψει τους Πολωνούς κατά των Ούγγρων. Οι Πολωνοί παραχώρησαν, επίσης, 7.000 ελαφρούς ιππείς, κυρίως Κοζάκους στους Αυτοκρατορικούς.
Οι ιππείς αυτοί τέθηκαν υπό τη διοίκηση του πιστού στην Αυτοκρατορία Ούγγρου ευγενή Γκεόργκι Χομονάι, ο οποίος ήταν προσωπικός εχθρός του Γκάμπορ. Ο Χομονάι επιτέθηκε με τη δύναμη αυτή και μερικούς δικούς του άνδρες και αφού νίκησε τις μικρές δυνάμεις που είχε αφήσει πίσω ο Γκάμπορ, ως φρουρά, άρχισε να λεηλατεί τη χώρα. Έτσι τα σχέδια του Γκάμπορ εξουδετερώθηκαν. Αφήνοντας στους συμμάχου του μόλις 8.000 ελαφρούς ιππείς (ουσάρους), ο Γκάμπορ υποχώρησε στην Ουγγαρία.
Ο αυτοκράτορας παράλληλα προσπάθησε να κερδίσει την υποστήριξη της Καθολικής Λίγκας, δηλαδή ουσιαστικά του Μαξιμιλιανού της Βαυαρίας. Ο Μαξιμιλιανός συμφώνησε να βοηθήσει, υπογράφοντας την Συνθήκη του Μονάχου, στις 8 Οκτωβρίου 1619. Βάσει της συνθήκης ο αυτοκράτορας αναγνώριζε την Καθολική Λίγκα ως επίσημο εξάρτημα της αυτοκρατορικής πολιτικής, με αντάλλαγμα τη βοήθειά της στον πόλεμο κατά των Βοημών, με δικά της έξοδα, καθώς το αυτοκρατορικό ταμείο ήταν άδειο.
Η κίνηση αυτή ήταν που, περισσότερο όλων, γέννησε τη θρησκευτική διάσταση του πολέμου, καθώς έφερνε αντιμέτωπους τους δύο θρησκευτικούς συνασπισμούς, την Καθολική Λίγκα, έναντι της Προτεσταντικής Ένωσης, σε μια σύγκρουση που, μέχρι τότε, είχε κυρίως πολιτικό υπόβαθρο.
Ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας, πάντως δεν είχε κανέναν θρησκευτικό κίνητρο. Όπως αναφέρθηκε, εποφθαλμιούσε εδάφη του γειτονικού Παλατινάτου και ο καλύτερος τρόπος για να τα αποκτήσει ήταν να βρει μια καλή δικαιολογία και να εξουδετερώσει, στρατιωτικά και πολιτικά τον αντίπαλό του εκλέκτορα του Παλατινάτου και βασιλιά, πλέον, της Βοημίας Φρειδερίκο. Τόσο ο αυτοκράτορας όσο και ο Μαξιμιλιανός, εμφανιζόμενοι ως πρόμαχοι του ρωμαιοκαθολικισμού, κατάφεραν να κερδίσουν και την υποστήριξη της Ισπανίας.
Οι Ισπανοί όχι μόνο επέτρεψαν στη Λίγκα να στρατολογήσει άνδρες από το, υπό ισπανικό έλεγχο, σημερινό Βέλγιο, αλλά και έστειλαν δυνάμεις τους στον Ρήνο, ώστε οι προτεστάντες ηγεμόνες της περιοχής να μην είναι σε θέση να κινηθούν προς ενίσχυση τον ομόδοξών τους στη Βοημία.
Επίσης έδωσαν χρήματα για τον σχηματισμό του στρατού της Λίγκας, ο οποίος τέθηκε υπό τη διοίκηση ενός μεγάλου στρατηγού, του Βαλλόνου Γιόχαν Τσέρκλαες φον Τίλι. Παράλληλα και ο προτεστάντης εκλέκτορας της Σαξωνίας αποφάσισε να διαθέσει δυνάμεις στον αυτοκράτορα κατά των εξεγερμένων στη Λουσατία.
Διάλυση στο Λευκό Όρος
Υπ’ αυτές τις συνθήκες ο αυτοκράτορας και οι επιτελείς του αποφάσισαν να κλείσουν οριστικά το ζήτημα της Βοημίας. Ο Νταμπιέρ έμεινε να φρουρεί τη Βιέννη, με 5.000 άνδρες. Παράλληλα ο Μπουκοί, με 21.500 άνδρες, κινήθηκε προς την Κάτω Αυστρία, με σκοπό να εκδιώξει τις βοημικές δυνάμεις που βρίσκονταν εκεί, υπό το Άνχαλτ.
Ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας άφησε 8.600 άνδρες να φρουρούν τη Βαυαρία και ο ίδιος, μαζί με τον Τίλι, με 21.400 άνδρες, βάδισε προς την Άνω Αυστρία, με σκοπό να ενωθεί με τα αυτοκρατορικά στρατεύματα. Τέλος ο εκλέκτορας της Σαξωνίας εισέβαλε στη Λουσατία με 11.300 άνδρες, αγκιστρώνοντας τους Μοραβούς συμμάχους των Βοημών.
Άλλες δύο ισπανικές στρατιές, 19.000 και 18.000 ανδρών, αντίστοιχα, επιτηρούσαν τους Ολλανδούς και τα περάσματα του Ρήνου. Η μια από τις στρατιές αυτές εισέβαλε στα δυτικά του Ρήνου εδάφη του Παλατινάτου και τα κατέλαβε εύκολα, για λογαριασμό του Μαξιμιλιανού της Βαυαρίας.
Την ίδια ώρα, πάντως, ο αυτοκράτορας εξέδωσε διάταγμα, με το οποίο διαβεβαίωνε τους προτεστάντες υπηκόους του ότι δεν πρόκειται να θίξει τα θρησκευτικά τους δικαιώματα. Αποτέλεσμα της διακήρυξης αυτής ήταν πολλοί προτεστάντες ευγενείς να ταχθούν υπέρ του.
Στην άλλη πλευρά ο βασιλιάς Φρειδερίκος συγκέντρωσε 25.800 άνδρες, υπό τις άμεσες διαταγές του. Ωστόσο οι μισθοφόροι, οι οποίοι αποτελούσαν το καλύτερο τμήμα του στρατού, στασίασαν, λόγω μη καταβολής των μισθών τους. Ο Φρειδερίκος υποχρεώθηκε να δανειστεί χρήματα για να τερματιστεί η στάση.
Παράλληλα ξέσπασε επιδημία τύφου, λόγω της καταστροφών και των λεηλασιών που προκαλούσαν τα αντίπαλα στρατεύματα και των ελλείψεων σε τρόφιμα που άρχισε να παρατηρείται. Η επιδημία σκότωσε αρκετούς στρατιώτες και στα δύο στρατόπεδα.
«Οι Ούγγροι κατέστρεψαν, λεηλάτησαν και έκαψαν τα πάντα στο πέρασμά τους. Κυριολεκτικά έγδυσαν τους κατοίκους από όλα τους τα υπάρχοντα και τους οδήγησαν δεμένους αιχμαλώτους, βασανίζοντάς τους για να τους δώσουν χρήματα. Αποχώρησαν παίρνοντας μαζί τους πολλά παιδιά. Κακοποίησαν ακόμα και τις έγκυες. Όρμησαν σε μια γαμήλια συγκέντρωση, σκότωσαν τον γαμπρό και βίασαν τη νύφη. Έσερναν τους αιχμαλώτους δεμένους με σκοινιά από τον λαιμό. Τέτοια τυραννία δεν θυμάται κανείς ούτε από τους Τούρκους», έγραφε ο αυτοκράτορας Φερδινάνδος στον Σάξωνα εκλέκτορα.
Αντίστοιχα όμως ανοσιουργήματα διέπραξαν και τα στρατεύματα της Καθολικής Λίγκας, με τη δικαιολογία της εκδίκησης των εγκλημάτων των προτεσταντικών στρατευμάτων. Σταδιακά και από τις δύο πλευρές καλλιεργήθηκε και ο θρησκευτικός φανατισμός, με τραγικά αποτελέσματα.
Τα στρατεύματα του Τίλι συνέχισαν την κίνησή τους. Οι Βοημοί επιχείρησαν να τα αναχαιτίσουν στο όρος Ταμπόρ, αλλά απέτυχαν. Την ίδια ώρα ο Μάνσφελντ προσπάθησε να έρθει σε συνεννόηση με τον Μαξιμιλιανό της Βαυαρίας, για να περάσει στο αυτοκρατορικό στρατόπεδο. Ωστόσο οι συνομιλίες δεν ευοδώθηκαν.
Ο Τίλι συνέχισε την πορεία του, με τον όγκο της στρατιάς της Καθολικής Λίγκας. Στόχος του ήταν να ενωθεί με την αυτοκρατορική στρατιά του Μπουκοί, κάτι που τελικά επετεύχθη. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, ενώπιον των ενωμένων αυτοκρατορικών δυνάμεων, ο πρίγκιπας του Άνχαλτ, ο οποίος είχε αναλάβει τη διοίκηση των βοημικών δυνάμεων, υποχώρησε προς την Πράγα. Εκεί μετέβη και ο βασιλιάς Φρειδερίκος, ο οποίος ανέλαβε, τύποις, τη διοίκηση του στρατού, πείθοντας τους μισθοφόρους του να μην στασιάσουν ξανά και εξυψώνοντας το πεσμένο ηθικό του στρατού του. Ο πραγματικός διοικητής ήταν ο πρίγκιπας του Άνχαλτ.
Ο βοημική στρατιά, υποχώρησε σταδιακά, υπό την πίεση των αντιπάλων. Ο Άνχαλτ επιχείρησε να καθυστερήσει τους αντιπάλους του αξιοποιώντας το ουγγρικό ελαφρύ ιππικό που διέθετε. Παρόλα αυτά δεν στάθηκε δυνατό να σταματήσουν την προέλαση των Αυτοκρατορικών, αν και, σε μια αψιμαχία, στις 3 Νοεμβρίου, τραυματίστηκε και ο Μπουκοί. Ο Άνχαλτ διέθετε ισχυρή δύναμη ιππικού, τη οποία όμως δεν κατάφερε να αξιοποιήσει, πλήττοντας τις γραμμές συγκοινωνιών των αντιπάλων του.
Στις 5 Νοεμβρίου ο βασιλιάς Φρειδερίκος συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο. Εκεί ο Άνχαλτ πρότεινε να υποχωρήσει ο στρατός στην καλά οχυρωμένη Πράγα. Η λύση αυτή φαινόταν λογική, αλλά κανείς δεν μπορούσε να έχει εμπιστοσύνη στους κακοπληρωμένους μισθοφόρους που αποτελούσαν τον όγκο του στρατού. Αντίθετα ο Τουρν επέμεινε να καλύψουν την Πράγα, στοιχηματίζοντας, όπως είπε, ότι οι εχθροί δεν θα αποτολμούσαν επίθεση, λόγω του χειμώνα. Έτσι η στρατιά υποχώρησε και κατέλαβε θέσεις στο Λευκό όρος, το Σάββατο 7 Νοεμβρίου 1620.
Ο Άνχαλτ έταξε τις δυνάμεις του στο Λευκό όρος και διέταξε την οργάνωση της τοποθεσίας.
Ο προτεστάντης διοικητής ήλπιζε να κρατήσει τους αντιπάλους στου στην εν λόγω τοποθεσία, μέχρι να πέσει το πρώτο χιόνι. Υπολόγιζε πως η έλευση του χειμώνα θα υποχρέωνε τους υπερτερούντες Αυτοκρατορικούς να υποχωρήσουν. Το Λευκό όρος είναι στην πραγματικότητα ένας χαμηλός γήλοφος, με συνολικό μήκος, περί τα 3χλμ. και μέγιστο ύψος 60μ. Βορειοδυτικά του υψώματος ρέει ο μικρός ποταμός Σάρκα, εκατέρωθεν των όχθεων του οποίου υπήρχαν, εκείνη την εποχή, εκτεταμένα έλη.
Απέναντι από το κέντρο της τοποθεσίας υπήρχε, τότε, το χωριό – και νυν προάστιο της Πράγας – Ρούζιν. Στο ύψος του χωριού υπήρχαν δύο γέφυρες επί του ποταμού. Στο νότιο άκρο της τοποθεσίας υπήρχε το χωριό Ρέπι. Στο βόρειο άκρο της τοποθεσίας, η πλαγιά του υψώματος ήταν πιο απότομη, από ότι νοτιότερα. Υπήρχε εκεί ένα περιφραγμένο με λίθινο τοίχο άλσος, στο οποίο ο βασιλιάς και οι ευγενείς αναπαύονταν και ενίοτε κυνηγούσαν. Εντός της περίφραξης υπήρχε ένα κυνηγετικό περίπτερο, κατασκευασμένο με μορφή αστεροειδούς οχυρού, γνωστό ως Αστεροειδές Ανάκτορο.
Η τοποθεσία ήταν λιγότερο ισχυρή στο νότιο άκρο της, απέναντι από το χωριό Ρέπι. Ο Φρειδερίκος και ο Άνχαλτ διέταξαν την κατασκευή πρόχειρων οχυρωμάτων στην όλη τοποθεσία. Ωστόσο οι απλήρωτοι μισθοφόροι τους και οι απόλεμοι εθελοντές τους, δεν έδειξαν και μεγάλη προθυμία. Στο κέντρο της τοποθεσίας κατασκευάστηκαν, τελικά, δύο πυροβολοστάσια και δύο οχυρώματα τα οποία κατέλαβε το βοημικό πεζικό. Στο νότιο άκρο όμως μόνο ένα πυροβολοστάσιο κατασκευάστηκε.
Ένα πρόβλημα ήταν και η έλλειψη εργαλείων ο βασιλιάς Φρειδερίκος πήγε στην Πράγα και ικέτευσε τους ευγενείς να του δανείσουν 600 νομίσματα ώστε να αγοραστούν αξίνες και φτυάρια για να οργανωθεί η τοποθεσία στο Λευκό όρος! Και μόνο γεγονός αυτό είναι ενδεικτικό της ανοργανωσιάς που επικρατούσε στο βοημικό στρατόπεδο. Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν υπήρχε χρόνος. Την επομένη, 8 Νοεμβρίου, οι Αυτοκρατορικοί επιτέθηκαν.
Ο Άνχαλτ δεν περίμενε, στην πραγματικότητα, επίθεση των αντιπάλων, τόσο λόγω του χειμώνα, όσο και γιατί κατείχε μια ισχυρή, όπως θεωρούσε, τοποθεσία. Οι Αυτοκρατορικοί διοικητές όμως είχαν άλλη άποψη. Ο Τίλι και ο Μπουκοί συγκρότησαν πολεμικό συμβούλιο, το πρωί της 8ης Νοεμβρίου. Εκεί ο καθένας εξέφρασε διαφορετική άποψη. Ο Μπουκοί επέμεινε, αντί να διακινδυνεύσουν να δώσουν μάχη, να μείνει ο Τίλι με τις δυνάμεις του απέναντι στην αντίπαλη στρατιά, αγκιστρώνοντάς την, την ώρα που ο ίδιος θα παρέκαμπτε την τοποθεσία και θα βάδιζε κατευθείαν κατά της Πράγας.
Ο Τίλι όμως είχε αντίθετη άποψη. Θεώρησε παρακινδυνευμένη την κατάτμηση της στρατιάς και δεν βρήκε λογική την άποψη να επιχειρήσουν κατάληψη της καλά οχυρωμένης Πράγας, με μια εχθρική στρατιά στο πλευρό τους. Την άποψη του έμπειρου Τίλι συμμερίστηκε και ο Μαξιμιλιανός της Βαυαρίας και έτσι αποφασίστηκε τελικά να μείνουν εκεί και να πολεμήσουν.
Εξάλλου και οι στρατιώτες τους είχαν κουραστεί από να καταδιώκουν τους αντιπάλους. Αν δεν πολεμούσαν και νικούσαν τώρα τους αντιπάλους τους θα έπρεπε να αποχωρήσουν, λόγω του χειμώνα και να ξαναρχίσουν από την αρχή την επόμενη άνοιξη.
Αφού ελήφθη η απόφαση ρωμαιοκαθολικοί μοναχοί που ακολουθούσαν την στρατιά έκαναν λιτανεία ενώπιον των στρατιωτών, κρατώντας μια βεβηλωμένη, από τους προτεστάντες, εικόνα της Παναγίας, εξάπτοντας το μένος των πολεμιστών.
Ο Άνχαλτ είχε συγκεντρώσει στην τοποθεσία 11.000 πεζούς, 5.000 Βοημούς και μισθοφόρους ιππείς, 5.000 Ούγγρους ελαφρούς ιππείς. Οι τελευταίοι, τάχθηκαν πολύ πίσω από την κύρια τοποθεσία αντίστασης, ως έσχατη εφεδρεία και δεν έλαβαν καν μέρος στη μάχη. Ένα τμήμα Ούγγρων τάχθηκε και στο περιτειχισμένο άλσος. Το αριστερό πλευρό της διάταξης, στο εκτεθειμένο νότιο άκρο της τοποθεσίας, τη διοίκηση ανέλαβε ο Τουρν. Ο Άνχαλτ διοικούσε το κέντρο και o Γερμανός στρατηγός Γιόχαν Σλικ διοικούσε το δεξιό πλευρό.
Το λίγο πυροβολικό – 10 πυροβόλα – που διατίθεντο, αναπτύχθηκε, σε τρεις πυροβολαρχίες, στα ισάριθμα πυροβολοστάσια. Ο Άνχαλτ ανέπτυξε τις δυνάμεις του κατά το ολλανδικό σύστημα, σε δύο γραμμές μάχης, ανάμικτες με πεζικό και ιππικό.
Η ποιότητα των δυνάμεων του Άνχαλτ ποίκιλε. Υπήρχαν επίλεκτα τμήματα, τμήματα μισθοφόρων και τμήματα Βοημών πολιτοφυλάκων, ενθουσιώδη μεν, ανεκπαίδευτα δε. Ο Άνχαλτ διέπραξε το σφάλμα να μην τάξει τις καλύτερες μονάδες του στο πιο ανίσχυρο πλευρό του μετώπου του, το αριστερό. Αντίθετα έταξε εκεί μισθοφόρους ιππείς και το πεζικό των Βοημών πολιτοφυλάκων.
Θεωρητικά, κάθε σύνταγμα πεζικού της εποχής αποτελείτο από μουσκετοφόρους και σαρισσοφόρους, σε αναλογία 2:1, συνήθως. Οι Βοημοί πολιτοφύλακες διάθεταν σάρισσες, αλλά δεν είχαν εκπαιδευτεί στη χρήση τους και κυρίως δεν είχαν εκπαιδευτεί στη λήψη σχηματισμού αντιμετώπισης ιππικού.
Οι Αυτοκρατορικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν σε δύο πτέρυγες. Αριστερά αναπτύχθηκαν οι δυνάμεις του Τίλι και δεξιά του Μπουκοί. Ο Μπουκοί έταξε πέντε τέρθιος πεζικού, σε σταυροειδή σχηματισμό, με δύο τέρθιος στην πρώτη γραμμή, ένα στη δεύτερη και δύο στην τρίτη. Μεταξύ των δύο τέρθιος της πρώτης γραμμής ανέπτυξε τρία συντάγματα ιππικού και εμπρός από αυτά το λίγο πυροβολικό που είχε στη διάθεσή του, σε μια πυροβολαρχία. Εκατέρωθεν του τέρθιο της δεύτερης γραμμής τάχθηκαν δύο μικρά συντάγματα ιππικού και άλλα δύο αναπτύχθηκαν στο κάθε πλευρό των τέρθιος της τρίτης γραμμής.
Ο Τίλι έταξε τρεις πυροβολαρχίες εμπρός από το μέτωπό του. Πίσω από το πυροβολικό έταξε δύο τέρθιος και πίσω από αυτά τρία συντάγματα ιππικού. Πίσω από το ιππικό τάχθηκαν τρία τέρθιος και πίσω από αυτά τέσσερα συντάγματα ιππικού, τα οποία αποτελούσαν την εφεδρεία του. Από τον σχηματισμό των δυνάμεων του Τίλι είναι εμφανές ότι πρόθεση του έμπειρου στρατηγού ήταν να ρίξει τις δυνάμεις του, ως πολιορκητικό κριό, καταπάνω στο εχθρικό κέντρο, με σκοπό να το συντρίψει με το βάρος τους.
Για αυτό τις έταξε σε τόσο μεγάλο βάθος. Παρόμοιο ήταν και το σχέδιο του Μπουκοί, έναντι του εχθρικού αριστερού. Αντίθετα ο Άνχαλτ σκόπευε απλώς να αμυνθεί. Οι Αυτοκρατορικοί παρέτασσαν 23.000 άνδρες και 12, μόλις, πυροβόλα. Από αυτούς οι 17.000 ήταν πεζοί και οι λοιποί ιππείς και πυροβολητές. Το κάθε αυτοκρατορικό τέρθιο είχε, κατά μέσο όρο, δύναμη 1.700 ανδρών και το κάθε σύνταγμα ιππικού δύναμη 400 περίπου ανδρών. Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι οι Βοημοί υπερείχαν σε ιππικό σε αναλογία, σχεδόν, 2:1.
Υστερούσαν όμως τόσο σε αριθμό, όσο και σε ποιότητα πεζικού. Ευτυχώς για τους Αυτοκρατορικούς, ο Άνχαλτ, δεν έπραξε το παραμικρό για να εκμεταλλευτεί την υπεροχή του σε ιππικό. Αντίθετα οι Αυτοκρατορικοί εκμεταλλεύτηκαν απόλυτα την υπεροχή τους σε πεζικό.
Attack
Από τις 09.00 το πρωί της 8ης Νοεμβρίου το πυροβολικό των Αυτοκρατορικών άνοιξε πυρ. Ο μικρός αριθμός των πυροβόλων και η κατάτμησή τους, όμως, δεν προκάλεσε σοβαρές απώλειες στους αντιπάλους. Το πυροβολικό των Βοημών απάντησε πολύ πιο αποτελεσματικά, λόγω θέσης, αλλά και λόγω της πυκνότητας των αντιπάλων σχηματισμών.
Ύστερα από ανταλλαγή πυρών πυροβολικών, που διήρκεσε περί τις τρεις ώρες, οι δύο Αυτοκρατορικοί στρατηγοί διέταξαν τις δυνάμεις τους να προελάσουν. Αν και τα δύο τμήματα της στρατιάς ξεκίνησαν ταυτόχρονα την κίνησή τους, το τμήμα του Μπουκοί είχε μικρότερη απόσταση να καλύψει, βαδίζοντας κατά του εχθρικού αριστερού και κατά συνέπεια ενεπλάκη πρώτο στη μάχη, πριν το τμήμα υπό τον Τίλι. Οι άνδρες του Τίλι έπρεπε να σκαρφαλώσουν, εξάλλου, στο υψηλότερο μέρος του λόφου.
Βλέποντας τους εχθρούς να προελαύνουν ο Άνχαλτ αποφάσισε να αντεπιτεθεί με δύο συντάγματα ιππικού του, κατά του ιππικού που ήταν ταγμένο εκατέρωθεν των πλευρών των δύο τέρθιος της εμπροσθοφυλακής του Μπουκοί. Πίσω από το ιππικό του διέταξε να κινηθούν και τμήματα του βοημικού του πεζικού ώστε να υποστηρίξουν το φίλιο ιππικό και, κατέχοντας υψηλότερη τοποθεσία, να χτυπήσουν σκληρά τα προπορευόμενα τέρθιος, εκ των οποίων το ένα ήταν βαλλωνικό και το άλλο ιταλικό.
Τα δύο βοημικά συντάγματα ιππικού πλησίασαν τους αντίπαλους ιππείς, σταμάτησαν και έβαλλαν εναντίον τους με τις πιστόλες και τις καραμπίνες τους, προκαλώντας μερικές απώλειες. Οι Αυτοκρατορικοί αντί να ανταποδώσουν τα πυρά, έσυραν τις σπάθες τους και όρμησαν καταπάνω τους με ιαχές, διαλύοντας, σε ελάχιστες στιγμές τους αντίπαλους σχηματισμούς.
Βλέποντας τα δύο συντάγματα ιππικού του να τρέπονται σε φυγή, ο Άνχαλτ διέταξε το βοημικό πεζικό του να κινηθεί και να το υποστηρίξει, επιτρέποντάς του να αναδιοργανωθεί. Τα δύο βοημικά συντάγματα πράγματι προχώρησαν μερικά μέτρα και εξαπέλυσαν μια ομοβροντία με τα μουσκέτα τους, από μεγάλη απόσταση όμως, αφού λόγω της κακής τους εκπαίδευσης οι αξιωματικοί τους δεν μπορούσαν καν να εκτιμήσουν την απόσταση, χωρίς να προκαλέσουν απώλειες στον αντίπαλο.
Οι Αυτοκρατορικοί ιππείς εκμεταλλεύτηκαν αμέσως την ευκαιρία. Με άδεια τα μουσκέτα τους οι Βοημοί πεζοί, τράπηκαν σε φυγή, χωρίς καν να επιχειρήσουν να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους ιππείς, αν και υπήρχαν και οπλισμένοι με σάρισσες άνδρες, στις τάξεις τους, οι οποίοι, αν σχημάτιζαν τετράγωνο, απλώς δεν μπορούσαν να νικηθούν από το ιππικό.
Με την αριστερή του πλευρά να καταρρέει, εντός λίγων λεπτών, ο Άνχαλτ έστειλε τον γιό του, επικεφαλής ενός επίλεκτου συντάγματος ιππικού, με εντολή να κρατήσει το μέτωπο, ενώ διέταξε τον Τούρν να προσπαθήσει να ανασυγκροτήσει, άμεσα, τους φυγάδες άνδρες του. Οι επίλεκτοι ιππείς του Άνχαλτ κατάφεραν να επικρατήσουν των αντιπάλων και έφτασαν μέχρι τα αντίπαλα τέρθιος, υποχρεώνοντάς τα να σταματήσουν την κίνησή τους και να σχηματίσουν τετράγωνα.
Ο Μπουκοί όμως, παρά το προηγούμενο τραύμα του, έσπευσε στην πρώτη γραμμή, επικεφαλής του εφεδρικού του ιππικού και κατάφερε να διαλύσει το επίλεκτο σύνταγμα του Άνχαλτ και να αιχμαλωτίσει τον γιο του. Βλέποντας την συντριβή του επίλεκτου ιππικού τους, οι Βοημοί, τους οποίους, μόλις είχε καταφέρει να ανασυγκροτήσει ο Τούρν, μετά την αρχική φυγή τους, τράπηκαν και πάλι, οριστικά, πια, σε φυγή.
Το ίδιο έπραξαν και οι Ούγγροι ελαφροί ιππείς που αποτελούσαν τη εφεδρεία και δεν είχαν καν εμπλακεί στη μάχη. Ο Μπουκοί διάταξε τους Πολωνούς Κοζάκους του να καταδιώξουν τους φυγάδες, όπως και έπραξαν, κυνηγώντας και σφάζοντας όποιον έβρισκαν μπροστά τους.
Με την αριστερά του πτέρυγα να έχει καταρρεύσει πλήρως και οριστικά, ο Άνχαλτ, ουσιαστικά, απέσυρε, χωρίς μάχη, τις δυνάμεις του κέντρου, καθώς οι φάλαγγες του Τίλι προχωρούσαν καταπάνω τους απειλητικά. Μόνο στο περιτειχισμένο άλσος, στο δεξιό, πλευρό της παράταξης, ο Σλικ, συνέχισε να αντιστέκεται μέχρι τις 14.00, περίπου, οπότε και αυτός τράπηκε σε φυγή με τους επιζώντες άνδρες του.
Η μάχη είχε λήξει, εξαιρετικά σύντομα. Οι νικητές αυτοκρατορικοί είχαν απώλειες μόλις 650 νεκρών και τραυματιών. Οι ηττημένοι άφησαν 600 νεκρούς στο πεδίο της μάχης. Άλλα 1.000 τουλάχιστον πτώματα φυγάδων, είχαν στρώσει τον δρόμο προς την Πράγα, θύματα όλοι των καταδιωκόντων Κοζάκων. Άλλοι 1.200 άνδρες τραυματίστηκαν και οι περισσότεροι από αυτούς αιχμαλωτίσθηκαν.
Άλλοι περίπου 1.200 αιχμαλωτίσθηκαν χωρίς να είναι τραυματίες. Οι συνολικές απώλειες των ηττημένων ξεπέρασαν τους 4.000 άνδρες, αν και ορισμένες πηγές κάνουν λόγο για 5.000, ακόμα και για 7.000 απώλειες, καθώς πολλοί άνδρες πνίγηκαν, προσπαθώντας να περάσουν τον ποταμό Μόλνταου, έξω από την Πράγα.
Ο αμέριμνος βασιλιάς
Την ώρα που ο στρατός του αφανιζόταν στη μάχη, ο βασιλιάς Φρειδερίκος γευμάτιζε στην Πράγα, αμέριμνος. Ξαφνικά οι πρώτοι φυγάδες εισήλθαν στην ήρεμη, μέχρι τότε, πόλη, μεταδίδοντας τον πανικό. Ο γιος του Τουρν, Φραντς, μάταια προσπάθησε να σταματήσει τους Αυτοκρατορικούς, στη γέφυρα του Καρόλου, έξω από την πόλη. Κανείς στρατιώτης δεν υπάκουσε στις διαταγές του.
Οι ηγέτες του Βοημικού στρατού εισήλθαν στην πόλη. Όλοι τους ήταν τόσο αποθαρρυμένοι που αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πόλη. Ο βασιλιάς Φρειδερίκος επίσης αποφάσισε να εγκαταλείψει την Πράγα για να σώσει τον εαυτό του και την οικογένειά του.
Στο μεταξύ οι Αυτοκρατορικοί, χωρίς να αντιμετωπίσουν οργανωμένη αντίσταση εισήλθαν στα δυτικά προάστια της Πράγας και άρχισαν να λεηλατούν. Σύντομα τα αυτοκρατορικά στρατεύματα έχασαν την συνοχή τους, μετατρεπόμενα σε έναν ληστρικό όχλο. Αν οι Βοημοί είχαν ανασυγκροτήσει έστω και μια μικρή δύναμη, θα μπορούσαν, αν όχι να ανατρέψουν την κατάσταση, τουλάχιστον να τους προκαλέσουν σοβαρές απώλειες. Όλα όμως είχαν καταρρεύσει.
Η ήττα στο Λευκό όρος ήταν αποτέλεσμα της τραγικής έλλειψης οργάνωσης και αποτελεσματικότητα στο βοημικό στρατόπεδο. Η απειρία των διοικητών της βοημικής στρατιάς ήταν επίσης εμφανής, ειδικά σε αντιδιαστολή με την εμπειρία των Τίλι και Μπουκοί. Η ήττα ήταν όμως περισσότερο πολιτική, παρά στρατιωτική. Η στρατιωτική ήττα ήταν αναμενόμενη εφόσον δεν υπήρχε το απαραίτητο πολιτικό υπόβαθρο στήριξης τους στρατιωτικού αγώνα.
Σε στρατιωτικό επίπεδο η ήττα οφείλεται αποκλειστικά στην ανικανότητα της βοημικής διοίκησης, η οποία δεν αξιοποίησε καν όλες τις δυνάμεις που διέθετε. Ο Άνχαλτ υπερείχε συντριπτικά σε ιππικό. Ποτέ όμως δεν εκμεταλλεύτηκε την υπεροχή του αυτή. Πριν τη μάχη χρησιμοποίησε μόνο τους Ούγγρους ελαφρούς ιππείς για να καθυστερήσει τον αντίπαλο, αντί να επιχειρήσει να ελιχθεί με το σύνολο του ιππικού του, πλήττοντας τα πλευρά ή τις γραμμές συγκοινωνιών του αντιπάλου.
Κατά τη διάρκεια της μάχης επίσης, άφησε τον όγκο του ουγγρικού ιππικού να αναπαύεται πίσω από τη γραμμή μάχης, αντί να το χρησιμοποιήσει για να απειλήσει το δεξιό πλευρό και τα νώτα του Μπουκοί, την ώρα που αυτός θα επιχειρούσε να αναρριχηθεί στον λόφο και να πλήξει το αριστερό του πλευρό. Ο Άνχαλτ γνώρισε τις αδυναμίες του στρατού και παρόλα αυτά, στο πλέον ευαίσθητο σημείο της διάταξής του, τοποθέτησε και λίγες και όχι επίλεκτες δυνάμεις.
Η επιτυχία του μοναχικού, αλλά επίλεκτου, συντάγματος ιππικού που, υπό την ηγεσία του γιου, αντεπιτέθηκε και προς στιγμήν σταμάτησε την προέλαση του Μπουκοί, αποδεικνύει ότι, αν μη τι άλλο, η κατάρρευση, όπως εξελίχθηκε, θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Και αν το βοημικό αριστερό άντεχε για κάποιο χρόνο, έστω, το κέντρο της και το δεξιό της βοημικής στρατιάς θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν και να πλήξουν τις δυνάμεις του Τίλι, συγκεντρωτικά, ανατρέποντάς τες κερδίζοντας τη μάχη.
Από την άλλη πλευρά ο Τίλι και ο Μπουκοί ήταν έμπειροι διοικητές και θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να αντιμετωπίσουν τους ελιγμούς των αντιπάλων. Σίγουρα όμως, ακόμα και αν πάλι νικούσαν, δεν θα νικούσαν ούτε τόσο εύκολα, ούτε τόσο καθοριστικά.
Η ήττα στο Λευκό όρος ήταν το τέλος της βοημικής εξέγερσης. Ο έκπτωτος βασιλιάς Φρειδερίκος έχασε κάθε δικαίωμα στον θρόνο και πέθανε, χωρίς να επιστρέψει ποτέ στην Πράγα, το 1632. Η μάχη σηματοδότησε το τέλος της πρώτης φάσης του Τριακονταετούς πολέμου, η οποία έληξε με νικήτρια την Αυτοκρατορία των Αψβούργων. Ήταν οι κατοπινές αστοχίες του Φερδινάνδου και η πολιτική αντεκδίκησης ορισμένων φανατικών ρωμαιοκαθολικών που κλιμάκωσαν τελικά τον πόλεμο, ο οποίος θα μπορούσε να έχει λήξει, οριστικά, το 1620.
Παρόλα αυτά ακολούθησε η εμπλοκή της Δανίας, αρχικά και κατόπιν και άλλων δυνάμεων, όπως η Σουηδία, η εμπλοκή του βασιλιά της οποίας Γουστάβου-Αδόλφου, με γαλλικά χρήματα, άλλαξε εντελώς τα δεδομένα. Αξίζει να σημειωθεί, τέλος, πως στη μάχη του Λευκού όρους, στο ιππικό του Τίλι, υπηρετούσε και ένας άγνωστος, ακόμα, ευγενής αξιωματικός, ο Βάλενσταϊν.
