Ban Pong Manao

Terrain

General Condition

Ban Pong Manao Archaeological Site The area is characterized by natural mounds that have been deposited up from both nature and human activities from the past to the present. The current mound is about 400 meters long. and the widest part is about 200 meters wide Originally, this mound was surrounded by natural creeks. But at present the creek in the north is shallow. Only the creeks on the south side (called Huai Suan Figua) will eventually flow into the Pa Sak River about 10 kilometers west.

At present, on the mound of the archaeological site is Wat Pong Manao. In addition to being an area used for Buddhist activities of Wat Pong Manao It is also used as a plantation area, including corn fields, neem plantations, as well as various perennials and herbaceous plants.

Height above mean sea level

Waterway

Pasak River, Suan Fig Huai

Geological conditions

Pong Manao Village is located in the central highlands of Thailand. The part that is at the edge of the mountain range that divides the central and northeastern regions. In other words, it is a mountain range that divides the Central Plains and the Korat Plateau.

The topography of this area is an area of ​​erosion and erosion of various underlying rocks. by streams and other processes such as the movement of objects (Mass movement) and washing (Slope wash) causing uneven terrain. undulating It has a slope of 2-16% with an altitude of about 30-350 meters above sea level (Ministry of Agriculture and Cooperatives, Soil Survey and Classification Division 1976).

Considering the aerial photographs (Suraphon Nathapindu 2005:3) found that this area has many traces of natural waterways. which is formed by natural springs or sap The distribution scheme of these waterways is a branch pattern. Shows that this area has a slope in the same direction. is sloping from east to west or slope from the mountain area towards the Pa Sak River.

Ban Pong Manao has an average height of 180 meters above sea level. and is classified as part of the Pa Sak River Basin This river is about 10 kilometers west. There are also 2 high limestone mountains near Ban Pong Manao. The mountain located in the northeast is Khao Pong Suang, while the mountain located in the south is Khao Pong Suang. Khao Lukmon (Suraphon Nathapindu 2005:2)

Conditions of the area around Wat Pong Manao and Ban Pong Manao Archaeological Site looks like a mound about 400 meters long and the widest part is about 200 meters wide Originally, there was a creek surrounding the mound. But now the creek in the north is shallow. The direction of the creek flows from east to west. or flowing towards the fig house until combined with other creeks and eventually flows into the Pasak River.

Soils in this area are generally Lop Buri Series (Lb) (Mr. Wichit Thanduan et al. 1976) formed by sediments containing clay minerals. Most of them are of the Montmorillonite type, deposited on the Marl layer or limestone ridges. as well as Ban Pong Manao archaeological site which looks like a courtyard of Marl terrace) mainly deposited from sediment The soil is weakly alkaline (pH 8-8.5).

However, the soil in the Ban Pong Manao Archaeological Site is slightly different from the Lopburi soil series in other areas. especially in the upper soil layer That is to say, it is a soil that is a mixture of Lopburi soil series and Takhli series soil (Tkli Series:Tk) and Pak Chong series soil (Pak Chong Series:Pc) (Students of the Department of Archeology 2003:24) that may be washed by water. come from upstream and deposited in the archaeological area Make the soil found brown-black. Not very black like the color of the Lopburi soil set. and the soil is not as sticky as the Lopburi soil series In addition, in the upper and lower layers, marl layers are found, both granular and densely connected. and will be found more according to the depth from the soil surface.

Other properties of the soil at Ban Pong Manao archaeological site were soil with good drainage. The surface water runoff is slow to moderate. Slow water permeability Soil contraction (in the dry season) and expansion (in the rainy season) is high. suitable for cultivation of field crops Suitable natural plants include Plants in mixed forests

Archaeological Era

era/culture

Archaeological age

Types of archaeological sites

archaeological essence

From the excavation and study of archaeological evidence at Ban Pong Manao archaeological site in the past Point out that Ban Pong Manao used to be the site of a prehistoric community and cemetery. which may be divided into 2 large periods (Suraphon Nathapindu 2007:130-131)

When 1 It is the earliest prehistoric community of Ban Pong Manao. It is as old as 3,500-3,000 years ago. Antiques in this period include terrazzo tools Beads and bracelets made of white marble and sea shells

When 2 It is the last prehistoric community of Ban Pong Manao. Their initial age ranged from 2,800-2,500 years ago. and ended between 1,800-1,500 years ago. Examples of important archaeological evidence in this day, such as human tombs. which consists of the human skeleton and items found with corpses or consecrated objects such as pottery, bracelets and bronze rings. steel tool Semi-precious stone beads, glass beads, terracotta molds are used for casting metal arrowheads, terracotta bowls, terracotta bullets, etc.

The cultural characteristics and environment of the prehistoric community at Ban Pong Manao Archaeological Site can be summarized in brief as follows:

Settlement, livelihood and social conditions

The settlements of the ancient community of Ban Pong Manao were generally similar to those of the ancient communities in the present. especially in the central and northeastern regions of Thailand is to choose to set up the community on a hill or mound near or adjacent to a river especially rivers that are branches of large rivers.

The late prehistoric community at Ban Pong Manao was located on a mound surrounded by a creek. The mound is one of many wavy mounds in that area in the central highlands of Thailand. The creek that surrounds the archaeological mound has the direction of water flow from east to west until it converge with Suan Fig creek. and will eventually flow out into the Pasak River This area is therefore classified as part of the Pa Sak River Basin area. The creek is likely to have water running for most of the year. which in addition to being a source of water for consumption and consumption Can also be used as a transport route to connect with communities in other areas.

The location of the archaeological site that can be used as a path through the communication of ancient communities in the central plains and the Korat Plateau It may also be an important factor besides the factors of the area and the abundance of resources. that encourages settlement in this area Which from the survey found evidence of the use of the area of ​​the people in the late prehistoric times along the creek in many areas in this area together.

Many artifacts show the connection between the ancient community of Ban Pong Manao and other nearby and remote communities, such as tools made from sea shells. Tiger's Hand Shell Fragment Jewelry made of glass, marble and semi-precious stones. Including lumps of copper raw materials, etc. These items do not have local materials. There are also items that show similarities or similarities with objects in other communities, such as arc-shaped iron tools (Pavinee Rattana Seree Suk 2002) and pottery with polished and blackened surfaces. similar to Phimai-black pottery Which is a late prehistoric pottery in the present day Nakhon Ratchasima province, etc.

Archaeological evidence found to date Shows that since the prehistoric period since about 2,500 years ago. Ban Pong Manao has developed into a very large community. More than 100 human skeletons have been smuggled and destroyed at Pong Manao Temple. And dozens of skeletons that have been excavated by archaeological scholars are important evidence that this community is very densely populated (Suraphon Nathapindu 2005:34-37)

Found evidence showing the division of space within the community for use in specific functions, that is, the area where the community cemetery is located in the middle of the hill. with a size of not less than 100x100 meters The residential areas are still located in the area near the creek. Evidence of the organization of space within this community It implies a system in social order. There is a funeral tradition that is held together in the community (Suraphon Nathapindu 2005:20)

In addition, some differences were found in the appearance of the human skeleton. Significantly different activities in daily life (2002) may point to the division of responsibilities within the family or within the community. Moreover, differences were found in the objects buried with the corpses or the objects of devotion in each grave. both in terms of quality and quantity (Praphaphan Cheenkhaek 2003; 2005) may point out the inequality between individuals in society (Non-egalitarian societies) of this community on either side between political or economic disparities. Or maybe both sides

life It was assumed that the aforementioned community was a community that already knew about farming. like other contemporary ancient communities Evidence supporting this assumption is rice husk fragments in earthenware fragments (heart Good morning auspicious 2005) or evidence about the age of the animal at death especially pigs whose age at death is similar is between the ages of 4-17 months Demonstrates the ability to choose how old pigs are exploited. which implies raising this animal (pure (2006) Probably going in parallel with hunting and hunting. In addition to these products used for consumption and consumption in the community. It can also be used as a commodity for trading with other communities.

The items used in the community were found to be of various forms. For example, earthenware especially found in graves There are many shapes such as round-bottomed pot-shaped, bowl-shaped, pan-shaped, basin-shaped, cup-shaped, cup-shaped, bowl-shaped, and jar-shaped. The most common styles are round-bottomed pot-shaped, Phan-shaped, and bowl-shaped. also various such as soil watering, polishing, scratching, digging, rope grafting, including unadorned or plain (Chanathip Chaiyanukit 2001; Kannikar Premjai 2002) and from the study of stonework (Haruthai Good morning, 2548) found that these containers should be produced within the community. Using raw materials from the area

In addition, evidence of fabric fiber production and fabric use was also found. In addition to finding the terracotta area Remnants of cloth attached to a large bronze cowbell were also found in excavation pit at excavation No. 12 (Natta Chuenwattana, 2006), and a rag attached to a large bronze anklet in tomb number 3 of the pit. Excavation number 18

The tools found were terrazzo tools bronze arrowhead Various types of steel tools such as axes, chisels, digging tools, spear blades, arrowheads, knives, swords, knives-like tools or lumberjacks. bird-like shape These steel tools are available in shanks, bongs, and pans. Pinkaew 2001; Suradet Golden Nugget, 2002; Perichat Saengsirikulchai 2003) There is also a pointed bone apparatus made from the long bones of animals. and tools made from deer horns (Cervidae) and the cattle/buffalo family (Bovidae ) (Pantip Theeranet 2001)

decorations Found a variety of styles, decorations and raw materials such as bracelets made of bronze, iron, stones, bones, ivory, shells, rings. made of bronze, beads Made of semi-precious stones, glass, shells, animal bones, animal fangs, bronze, earrings in marble, semi-precious stones, glass, bronze, bells and cowbells. made of bronze, ornaments made of tortoiseshell and iron rings, etc. (Pantip Theeranet 2001; Jatuporn Mano 2002; Busara Khemaphirak 2005; Nattha Chuenwattana 2006)

People in the community

From past studies (Burin Chavalitapha 2001; 2002; 2009) found that the age at death of the prehistoric population of Ban Pong Manao ancient community was mostly in the early adulthood (Young adults aged 20-35 years) were male in similar proportions. and more adults than children in a ratio of 16:1, indicating the relatively good sanitation characteristics of this ancient community. ทำให้เด็กมีอัตราการรอดชีวิตมาก ซึ่งสอดคล้องกับผลการศึกษาเกี่ยวกับลักษณะพยาธิสภาพที่พบว่ามีโรคภัยไข้เจ็บ (เฉพาะที่ส่งผลกระทบต่อโครงกระดูก) ที่ไม่รุนแรงจนส่งผลถึงชีวิต และมีอัตราส่วนการเกิดโรคภัยไข้เจ็บ (เฉพาะที่ส่งผลต่อกระดูก) ของคนในชุมชนโบราณไม่มาก

เพศชายมีส่วนสูงเฉลี่ย 165 – 171 เซนติเมตร ส่วนเพศหญิงมีส่วนสูงเฉลี่ย 154 – 159 เซนติเมตร

ลักษณะทางกายภาพที่สำคัญพบว่า ใบหน้าส่วนล่างของทั้งเพศชายและเพศหญิงค่อนข้างกว้าง นอกจากนี้เกือบทุกโครงที่ศึกษาได้ปรากฏลักษณะ Rocker jaw ในกระดูกขากรรไกรล่าง ส่วนลักษณะกายภาพโดยทั่วไปทั้งกะโหลกศีรษะและกระดูกส่วนลำตัวรวมทั้งแขน-ขา พบว่าเพศชายมีขนาดและสัดส่วนที่ใหญ่กว่าเพศหญิง

ลักษณะเด่นบางประการของฟันของคนในชุมชนนี้ คือฟันหน้าหรือฟันตัดเป็นรูปพลั่ว (Shovel shape) และฟันกรามมี Protostylid แบบหลุม (Pit) ในอัตราส่วนที่สูง นอกจากนี้ยังปรากฏ Enamel extension ในสัดส่วนที่ค่อนข้างสูงอีกด้วย

ฟันตัดหรือฟันหน้าที่เป็นรูปพลั่ว (Shovel shape) และลักษณะ Rocker jaw ในกระดูกขากรรไกรล่าง เป็นลักษณะเด่นของประชากรกลุ่มมองโกลอยด์ (Mongoloid)

กระดูกส่วนแขน-ขาของเพศชายและเพศหญิงมีความแข็งแรง (Robust) แสดงถึงการทำงานหรือกิจกรรมที่ต้องใช้แรงอยู่เป็นประจำ ในเพศหญิงพบว่ามีก้านกระดูกของกระดูกต้นแขนที่แบนกว่าเพศชาย แสดงถึงการใช้งานที่หนักหน่วงกว่า อาจชี้ให้เห็นว่าเพศหญิงทำกิจกรรมที่ต้องใช้แขนอยู่เป็นประจำ ในขณะที่กิจกรรมหรืองานของเพศชายต้องใช้แรงจากทั้งร่างกายมากกว่า อาจสะท้อนให้เห็นถึงโครงสร้างทางสังคมหรือการแบ่งหน้าที่กันทำงานตามเพศ ภายในครอบครัวหรือภายในชุมชน

หลักฐานที่พบบางประการ อาจแสดงถึงลักษณะท่าทางของเจ้าของโครงกระดูกเมื่อครั้งยังมีชีวิตอยู่ เช่น จากกระดูกส่วนขาและเท้า พบว่าส่วนใหญ่อาจมีการนั่งบนพื้นในท่าทางต่างๆ เช่น ขัดสมาธิ พับเพียบ นั่งยอง หรือคุกเข่า ท่านั่งเหล่านี้อาจเป็นท่านั่งพื้นฐานหรือท่านั่งปกติในชีวิตประจำวัน

โรคภัยไข้เจ็บ (เฉพาะที่ส่งผลกระทบถึงกระดูก) พบในสัดส่วนไม่มาก และอยู่ในระดับที่ไม่รุนแรง ได้แก่ การได้รับบาดเจ็บหรือมีบาดแผล จนส่งผลต่อผิวกระดูก (Periostitis) กระดูกหัก (Fracture) การเสื่อมของข้อ (Degeneration of joint) ในระดับที่ไม่รุนแรง การบาดเจ็บหรือการมีบาดแผลที่ส่งผลต่อกระดูก (เฉพาะ Periostitis, Fracture และ Lesion) ส่วนใหญ่เกิดขึ้นที่ส่วนขาท่อนล่างและเท้ามากที่สุด รองลงคือส่วนมือและแขน

พยาธิสภาพในช่องปากที่พบ ได้แก่ ฟันผุ ภาวะเหงือกร่น (ปริทันต์) ฟันคุด หนองในโพรงฟัน ภาวะเยื่อหุ้มฟันอักเสบ หินปูน เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบหลักฐานที่อาจแสดงถึงการรักษาพยาบาลเบื้องต้น นั่นคือ การอัดหรือยัดสมุนไพรเข้าไปในช่องว่างระหว่างฟัน เพื่อบรรเทาความเจ็บปวดหรือรักษาโรคหนองในโพรงฟัน

การศึกษาเปรียบเทียบภายในแหล่งโบราณคดี ไม่พบความแตกต่างของโครงกระดูกระหว่างหลุมขุดค้นอย่างมีนัยสำคัญ ทั้งจากลักษณะที่วัดได้และลักษณะที่ไม่ต้องวัด ส่วนความแตกต่างระหว่างเพศจะเห็นได้ค่อนข้างชัดเจนจากลักษณะที่วัดได้ โดยขนาดและสัดส่วนของกระดูกแต่ละชิ้นในเพศชายมีขนาดใหญ่กว่าเพศหญิง ส่วนลักษณะที่ไม่ต้องวัดพบความแตกต่างระหว่างเพศเล็กน้อยที่ลักษณะของ Calcaneus facet ในกระดูกส้นเท้า (Calcaneus) โดยเพศชายส่วนใหญ่มีลักษณะเป็นรูปนาฬิกาทราย (Hour-glass) และแบบ 2 facet (Two) ในขณะที่เพศหญิงส่วนใหญ่เป็นแบบ 1 facet (One)

ประเพณีและความเชื่อ

ประเพณีและความเชื่อที่ปรากฏหลักฐานมากและเด่นชัดที่สุดในชุมชนสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายที่แหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว คือประเพณีและความเชื่อที่เกี่ยวเนื่องกับการปลงศพ โดยการปลงศพของชุมชนดังกล่าวปรากฏอยู่ 2 ลักษณะ (สุรพล นาถะพินธุ 2550:122-123) ได้แก่

การปลงศพแบบที่  1  เป็นประเพณีการปลงศพแบบปกติหรือที่พบมากที่สุดในแหล่งโบราณคดีแห่งนี้ ใช้สำหรับปลงศพคนที่เสียชีวิตทุกเพศทุกวัย และมีความเป็นไปได้ว่าใช้สำหรับปลงศพคนที่เคยมีชีวิตอยู่ในช่วงเวลาหนึ่ง ก่อนที่จะเสียชีวิตลงในเวลาต่อมา

ในกรณีนี้จะปลงศพด้วยการฝังไว้ในหลุมตื้นๆภายในเขตพื้นที่สุสานของชุมชน โดยการฝังจะจัดศพให้อยู่ในท่านอนหงายเหยียดยาว บางครั้งก็มีการทุบภาชนะดินเผาหลายใบให้แตก แล้วนำมาปูรองพื้นหลุมศพ ก่อนที่จะวางศพทับลงไป แล้วจากนั้นก็นำดินมากลบทับศพจนเป็นพูนดิน ในบางกรณีพบว่ามีการใช้ก้อนหินทับบนพูนดินเหนือศพหรือวางรอบพูนดินเหนือศพด้วย

การปลงศพด้วยวิธีนี้ มักมีการฝังสิ่งของเครื่องมือเครื่องใช้ร่วมไปกับศพด้วย สันนิษฐานว่าใช้สำหรับเป็นเครื่องเซ่นหรืออุทิศให้กับศพ สิ่งของประเภทหลักที่พบอยู่ร่วมกับทุกศพคือ ภาชนะดินเผา ส่วนสิ่งของเครื่องใช้อื่นๆที่พบอยู่ร่วมกับศพบางศพ ได้แก่ กระดูกสัตว์ เปลือกหอย เครื่องมือเหล็ก เครื่องมือที่ทำจากเขาสัตว์ เครื่องประดับ เช่น ลูกปัด ต่างหู กำไลข้อมือ กำไลข้อเท้า แหวน ทำจากแก้ว หิน หินกึ่งมีค่า สำริด งาช้าง กระดูกสัตว์ เปลือกหอยทะเล รวมทั้งเครื่องประดับลักษณะเป็นแผ่นกลมแบนที่ทำจากกระดองส่วนอกของเต่า เป็นต้น

การทุบภาชนะให้แตกและการจงใจทำให้เครื่องมือเหล็กโค้งงอหรือบิดเบี้ยว่กอนที่จะนำไปฝังร่วมกับศพนั้น สันนิษฐานว่าคงเป็นเพราะคนยุคก่อนประวัติศาสตร์มีความเชื่อว่าเป็นวิธีการที่ทำให้สิ่งของเหล่านั้นเสียหรือตายลง สำหรับอุทิศลงไปให้กับผู้ตาย เมื่อผู้ตายไปอยู่ในโลกหลังความตายหรือไปเกิดใหม่ก็จะมีสิ่งของเหล่านั้นติดตัวไปใช้ด้วย

การปลงศพในลักษณะนี้มีความเป็นไปได้ว่าน่าจะมีการห่อหรือมัดศพด้วยวัสดุประเภทอินทรีย์วัตถุ เช่น ผ้า เสื่อ เชือก ก่อนที่จะนำไปฝัง เพราะจากลักษณะของโครงกระดูกที่แขนที่แนบไปกับลำตัว และโดยเฉพาะขาทั้งสองข้างที่วางอยู่ชิดหรือค่อนข้างติดกัน (ประภาพรรณ ชื่นแขก 2546:107) ประกอบกับการพบชิ้นส่วนผ้าที่ติดอยู่กับกำไลข้อเท้าสำริดในหลุมฝังศพหมายเลข 3 หลุมขุดค้นหมายเลข 18

จากการศึกษาสิ่งของที่ถูกฝังอยู่ร่วมกับศพหรือวัตถุอุทิศ พบนัยบางประการ กล่าวคือ เครื่องมือเหล็กและอุปกรณ์ในการผลิตที่เกี่ยวเนื่องกับโลหะ เช่น ชิ้นส่วนเตาหลอมโลหะ ชิ้นส่วนกระบอกสูบลม และเบ้าหลอมโลหะ รวมทั้งเครื่องประดับที่ทำจากกระดองส่วนอกของเต่า มักพบในหลุมฝังศพของเพศชายเท่านั้น (ประภาพรรณ ชื่นแขก 2546; วรพจน์ หิรัณยวุฒิกุล 2546) และอุปกรณ์ในการผลิตดังกล่าว ไม่พบในหลุมฝังศพของเด็ก ( 2548)

นอกจากนี้ จากการทดสอบทางสถิติ ( 2548) พบว่า ปริมาณวัตถุอุทิศโดยเฉลี่ยในหลุมฝังศพของเด็กมีมากกว่าของผู้ใหญ่ประมาณ 2 เท่า แต่ปริมาณวัตถุอุทิศโดยเฉลี่ยในหลุมฝังศพของผู้ใหญ่ระหว่างเพศชายและเพศหญิงไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

การปลงศพแบบที่  2  เป็นการปลงศพแบบพิเศษที่ใช้สำหรับปฏิบัติกับศพทารกที่เสียชีวิตเมื่อคลอดหรือเสียชีวิตในครรภ์ โดยจะนำศพเด็กทารกบรรจุลงในภาชนะดินเผาขนาดใหญ่ อาจจัดวางศพให้อยู่ในท่านั่ง จากนั้นใช้ภาชนะดินเผาทรงพานวางทับเป็นฝาปิดปากภาชนะดินเผาขนาดใหญ่ โดยให้ส่วนฐานของพานอยู่ในภาชนะใบใหญ่ แล้วนำภาชนะดินเผาบรรจุศพทารกนี้ไปฝังไว้ในเขตที่อยู่อาศัย มีความเป็นไปได้ว่าอาจฝังไว้ใต้บ้านที่อยู่อาศัย ไม่นำไปฝังในสุสานรวมของชุมชน ซึ่งในเขตสุสานรวมของชุมชนนั้นพบว่ามีเฉพาะการปลงศพแบบที่ 1 เท่านั้น (สุรพล นาถะพินธุ 2550:123)

การปลงศพในแบบที่ 2 มีลักษณะคล้ายคลึงกับการปลงศพยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่พบในแหล่งโบราณคดีบ้านท่าแคสมัยที่ 2 ในจังหวัดลพบุรี และแหล่งโบราณคดีบ้านนาดี จังหวัดนครราขสีมา (ศศิธร โตวินัส 2548:126)

เทคโนโลยี

พัฒนาการทางเทคโนโลยีที่สำคัญและเห็นได้ชัดในชุมชนยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่แหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว ได้แก่ เทคโนโลยีเกี่ยวกับโลหะ โดยเฉพาะสำริดและเหล็ก

จากการศึกษาคุณลักษณะภายนอก เช่น สี รูปทรง และการตกแต่ง การศึกษาคุณลักษณะภายใน เช่น โครงสร้างผลึก และองค์ประกอบทางเคมีของตัวอย่างโบราณวัตถุประเภทโลหะ ทั้งทองแดง สำริด และเหล็กที่พบจากแหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาวที่ผ่านมา (ภาวิณี รัตนเสรีสุข 2545; สุรเดช ก้อนทอง 2545; ธนิสรา พุ่มผะกา 2546; กิตติพงษ์ ถาวรวงศ์ 2548; จุธารัตน์ วงศ์แสงทิพย์ 2548; ภีร์ เวณุนันทน์ 2548; สุรพล นาถะพินธุ 2548; อุบลรัตน์ มากไมตรี 2548; ณัฏฐา ชื่นวัฒนา 2549) แสดงให้เห็นว่า ผู้ผลิตหรือช่างโลหะมีความรู้ความเข้าใจในเทคโนโลยีด้านโลหะวิทยา (Metallurgy) และด้านความร้อน (Pyrotechnology) รวมทั้งมีทักษะในการผลิตเครื่องโลหะเหล่านั้นเป็นอย่างดี สามารถเลือกใช้และปรับปรุงคุณภาพของวัตถุดิบ รวมทั้งสามารถเลือกใช้วิธีการผลิตให้เหมาะสมกับความต้องการ ทั้งยังสามารถควบคุมความร้อนในขั้นตอนต่างๆของการผลิต และสามารถผลิตสิ่งของที่มีลวดลายที่ประณีตได้

เทคโนโลยีด้านสำริด (ธนิสรา พุ่มผะกา 2546; กิตติพงษ์ ถาวรวงศ์ 2548; จุธารัตน์ วงศ์แสงทิพย์ 2548; ภีร์ เวณุนันทน์ 2548; สุรพล นาถะพินธุ 2548; ณัฏฐา ชื่นวัฒนา 2549) พบว่าในชุมชนโบราณที่บ้านโป่งมะนาวมีการใช้สำริดทั้งชนิดสามัญที่มีตะกั่วเป็นองค์ประกอบที่ 3 และสำริดที่มีดีบุกผสมในปริมาณสูง (High Tin Bronze) กระบวนการทำเป็นสิ่งของเครื่องใช้ก็ได้มีการนำเอาหลายเทคนิคมาใช้ เช่น การหล่อแบบใช้แม่พิมพ์ และการหล่อแบบสูญขี้ผึ้ง (Lost-wax casting) ตามความเหมาะสมของวัตถุสำริดแต่ละชิ้น เช่น ความเหมาะสมด้านความแข็ง ความเหนียว ความเปราะ สี ความวาว ความประณีตและลวดลายต่างๆ

เทคโนโลยีด้านเหล็ก พบว่าช่างเหล็กผู้ผลิตมีความชำนาญในการผลิตเหล็กอ่อน (Wrought iron) และมีความสามารถเป็นอย่างดีในการปรับปรุงให้เหล็กอ่อนกลายเป็นเหล็กกล้า (Steel) เพื่อประโยชน์ในการใช้งาน (ภาวิณี รัตนเสรีสุข 2545; สุรเดช ก้อนทอง 2545; อุบลรัตน์ มากไมตรี 2548)

นอกจากนี้ ยังพบใบหอกที่ทำจากโลหะ 2 ชนิด (Bimetallic spearpoint) ในหลุมฝังศพหมายเลข 7 ของหลุมขุดค้นหมายเลข 4 โดยส่วนใบหอกทำด้วยเหล็ก และส่วนบ้องทำด้วยสำริดที่มีการตกแต่งด้วยลวดลายละเอียดประณีต ส่วนบ้องนี้ทำขึ้นด้วยวิธีการหล่อแบบสูญขี้ผึ้ง โดยหล่อหุ้มทับเนื้อโลหะเหล็กส่วนคมหอก หลักฐานทางโบราณคดีชิ้นนี้แสดงถึงความก้าวหน้าด้านเทคโนโลยีการทำโลหะของช่างโลหะสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายในภาคกลางของประเทศไทย (สุรพล นาถะพินธุ 2550:126-127)

มีหลักฐานบางส่วนชี้ให้เห็นว่าชุมชนโบราณที่บ้านโป่งมะนาวสามารถผลิตเครื่องมือเครื่องใช้และเครื่องประดับจากโลหะขึ้นได้เอง เช่น หลักฐานเกี่ยวกับอุปกรณ์ในการผลิตต่างๆ อาทิ ชิ้นส่วนเตาหลอมโลหะ ชิ้นส่วนปลายท่อลมจากที่สูบลมสำหรับเตาหลอมโลหะ เบ้าหลอมโลหะ ก้อนทองแดงที่เป็นวัตถุดิบสำหรับทำสำริด และชิ้นส่วนตะกรัน เป็นต้น โดยเฉพาะวัตถุประเภทสำริดนั้น มีความเป็นไปได้ว่ามีการนำทองแดงมาจากแหล่งแร่และแหล่งถลุงทองแดงที่ย่านเขาวงพระจันทร์ จังหวัดลพบุรี (ภีร์ เวณุนันทน์ 2548:57)

ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีด้านโลหกรรมของชุมชนแห่งนี้ เป็นไปในลักษณะเดียวกับชุมชนอื่นในยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่ร่วมสมัยกันในเขตพื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำภาคกลางและในพื้นที่ที่ราบสูงภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย

เทคโนโลยีการผลิตภาชนะดินเผา พบว่าคนในชุมชนน่าจะเป็นผู้ผลิตขึ้นเอง โดยใช้วัตถุดิบภายในพื้นที่หรือในพื้นที่ใกล้เคียง มีการขึ้นรูปภาชนะด้วยมือและแป้นหมุน ส่วนการเผาภาชนะน่าจะเป็นการเผาแบบกลางแจ้ง (หฤทัย อรุณสวัสดิ์ฤกษ์ 2548)

สภาพแวดล้อม

สภาพแวดล้อมของแหล่งโบราณคดีแห่งนี้ (นอกเหนือจากที่กล่าวไว้แล้วบางส่วนในหัวข้อการตั้งถิ่นฐาน การดำรงชีวิต และสภาพสังคม) จากลักษณะภูมิประเทศปัจจุบันและการศึกษาหลักฐานทางโบราณคดีประเภทนิเวศวัตถุ (Ecofacts) โดยเฉพาะกระดูกสัตว์ และเปลือกหอย ที่พบจากแหล่งโบราณคดีดังกล่าว ทำให้สามารถแปลความเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายบริเวณแหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาวได้ (นิรดา ตันติเสรี 2546; สารัท ชลอสันติสกุล 2546; บริสุทธิ์ บริพนธ์ 2549) ดังนี้

พื้นที่ด้านทิศเหนือและทิศตะวันตกของแหล่งโบราณคดี ปัจจุบันเป็นที่ราบขนาดค่อนข้างใหญ่ มีความสูงของพื้นที่ประมาณ 200 เมตรจากระดับน้ำทะเล และลดระดับลงอย่างต่อเนื่องไปทางทิศตะวันตกสู่แม่น้ำป่าสัก ในอดีตพื้นที่นี้น่าจะเป็นที่ราบที่ปกคลุมด้วยทุ่งหญ้าสลับกับป่าละเมาะ รวมทั้งป่าเบญจพรรณ มีแหล่งน้ำและลำห้วยกระจายอยู่ทั่วไป และมีความเป็นไปได้ว่าอาจมีพื้นที่เกษตรกรรม เช่น ท้องนาหรือไร่เลื่อนลอย อยู่ในพื้นที่ดังกล่าว สัตว์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นี้และได้พบร่องรอยหลักฐานอยู่ภายในแหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว เช่น สัตว์ประเภทวัว ควาย กวาง ละองละมั่ง เก้ง หนู สุนัข สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็ก เต่า ปลาช่อน ปลาตะเพียน และหอยน้ำจืด เป็นต้น

พื้นที่ด้านทิศตะวันออกและทิศใต้ของแหล่งโบราณคดี ปัจจุบันเป็นที่สูงและภูเขา โดยจะเพิ่มระดับความสูงขึ้นไปเรื่อยๆทางทิศตะวันออกสู่ที่ราบสูงโคราช ความสูงของพื้นที่ประมาณ 400-500 เมตรจากระดับน้ำทะเล ในอดีตพื้นที่นี้น่าจะถูกปกคลุมด้วยป่าผลัดใบจำพวกป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง สัตว์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ดังกล่าวที่พบชิ้นส่วนกระดูกในแหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว เช่น สัตว์ประเภทวัว ควาย สัตว์ตระกูลกวาง ละองละมั่ง เก้ง หมู หนู เต่า สุนัข สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็ก ไก่ป่า นก และหอยบก เป็นต้น

ส่วนพื้นที่ด้านทิศตะวันออกและทิศใต้ที่ไกลออกไป ปัจจุบันเป็นภูเขาต่อเนื่องกันเป็นกลุ่ม ความสูงของพื้นที่ประมาณ 500-700 เมตรจากระดับน้ำทะเล ในอดีตน่าจะมีสภาพพื้นที่เป็นป่าดงดิบ ทั้งป่าดิบชิ้นและป่าดิบแล้ง ซึ่งในอดีตป่าดังกล่าวอาจเป็นป่าที่ต่อเนื่องหรือเป็นผืนเดียวกับป่าดงพญาเย็น สัตว์ในพื้นที่นี้ที่พบชิ้นส่วนกระดูกในแหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาว ได้แก่ แรดชวา สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็กบางชนิด เลียงผา และหนูบางชนิด เป็นต้น

จากหลักฐานทางโบราณคดีทั้งหมดที่พบ อาจจัดได้ว่าชุมชนยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่บ้านโป่งมะนาว เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา-ลพบุรี-ป่าสัก ในเขตภาคกลางของประเทศไทย นอกจากนี้ยังอาจกล่าวได้ว่า (สุรพล นาถะพินธุ 2550:131) ชุมชนยุคก่อนประวัติศาสตร์สมัยเหล็กที่บ้านโป่งมะนาว ซึ่งอาจเกิดขึ้นในช่วงราว 2,500 ปีมาแล้วนั้น ได้พัฒนาขึ้นเป็นศูนย์กลางประชากร ศูนย์กลางเศรษฐกิจ และศูนย์กลางทางวัฒนธรรมที่สำคัญแห่งหนึ่งในพื้นที่ภาคกลางของประเทศไทย โดยเฉพาะบริเวณพื้นที่รอยต่อระหว่างที่ราบภาคกลางกับที่ราบสูงภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศ

ศูนย์กลางทางสังคมและวัฒนธรรมในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายดังเช่นแหล่งโบราณคดีบ้านโป่งมะนาวนี้ น่าจะเป็นชุมชนหนึ่งที่มีส่วนร่วมสำคัญที่ก่อให้เกิดพัฒนาการทางสังคมและวัฒนธรรมครั้งสำคัญในสมัยโบราณของภาคกลางประเทศไทยในช่วงสมัยหลังต่อมา คือในราว 1,500 ปีมาแล้ว ซึ่งเป็นช่วงระยะเวลาที่ภาคกลางของประเทศไทยได้เริ่มมีชุมชนขนาดใหญ่ที่มีคูน้ำและคันดินล้อมรอบชุมชนเกิดขึ้น ซึ่งมักถูกเรียกโดยรวมว่า “เมืองโบราณสมัยวัฒนธรรมทวารวดี” (สุรพล นาถะพินธุ 2550:131)