Monday, August 3, 1936, Berlin Olympic Stadium. Second day of the competition program of the 11th Olympic Games, with the big "protagonist" being the 100 meter race. In the packed stands, 110,000 spectators waited to enjoy the six finalists, who were in their starting positions. Three Americans, Jesse Owens, Ralph Metcalf and Frank Wyckoff, a Dutchman, Tinus Osendarp, a Swede, Lennart Stradberg and a German, Erich Borchmeier, were on hand to claim the three medals.
Adolf Hitler himself had taken his seat, on the official platform, but deep inside he knew that a miracle would have to happen to see the representative of his country victorious. The times he had done the previous day in the preliminary rounds and in the quarter-finals, and shortly before the grand final, in the semi-finals, Jesse Owens, did not leave much room for optimism for the Nazi leader. The American sprinter, within 24 hours, had achieved the three best overall performances of all the participants.
In the qualifying series he had run the "barrier" in 10.3 (a new Olympic record), in the quarter-final he had equaled his own world record with 10.2 and in the semi-final he had been "limited" to 10.4, knowing in all three races the apotheosis of the German spectators who they excitedly shouted his name rhythmically, in front of the enraged Hitler, who, however, had already taken care to "protect" himself from the worst scenario that could happen to him.
OWENS DESTROYES THE MYTH OF THE ARIAN RACE
On the first day of the games, the "Führer" had personally congratulated German winners and some "selected" athletes from other countries. But when he saw that the winning trio in the high jump consisted of an equal number of African-Americans (Johnson, Albritton and Thurber), to avoid the inevitable four-on-four, he preferred to leave the stadium immediately. The then president of the IOC, Henri de Bayeux Latour, quite irritated, told him that he should either congratulate all the winners without exception or better not congratulate anyone. Hitler chose the latter and simply, throughout the games, secretly met only with the German athletes who had won a medal.
Back to the 100m race. The six athletes took their starting position (there were no waders then, but each athlete dug two small improvised holes in the ground with a small trowel, into which he then placed his feet), the starter gave the shot, Owens poured forward and from the first 40 meters he "cleaned" the gold medal. His time of 10.3 (Metcalf second 10.4 and Osendarp third 10.5) gave him first place amid unprecedented delirium from the stands. The shattering of Hitler's myth of the superiority of the Aryan race had begun.
THE BIRTH OF A MYTH
But who was that young American who, shortly before turning 23, managed to conquer the German public within 24 hours? Let's trace his journey back to that afternoon of August 3, 1936, starting with September 12, 1913, when James Cleveland Owens came into the world in Oakville, Alabama, the youngest of ten siblings (three girls and seven boys). His father, Henry Cleveland Owens, was a farmer and the son of a slave from the plantations of the South.
Little J.C. he was a patient and in his infancy had suffered a lot from bronchitis and pneumonia. When he was 5 years old, he developed a lump in his chest, which continued to grow. His parents were very worried, but they didn't have the money to take him to a doctor. It was his mother, Emma, who provided the solution, removing the fibrous tumor with a kitchen knife. The cut, the size of a golf ball, bled for days, but JC survived.
In 1922, the Owens family left Alabama and settled in Cleveland, Ohio, wanting to seek a better future, since racial segregation in the South continued to create great problems for blacks. It was in those years that the first Great Migration of African-Americans, between 1910 and 1940, had led about two million oppressed blacks to the industrial - and clearly more tolerant in terms of equality - North.
When J.C. went to his new school for the first time, the teacher asked him his name to add to the list. He replied "JC", but because of his heavy southern accent, she thought she heard "Jesse". So somehow, the little boy was known as Jesse Owens for the rest of his life. In Cleveland, the needs for the family of twelve were great, and from a very early age, Jesse began working to contribute to the common fund, doing various jobs.
JESSE DISCOVERS THE ATHLETE WITHIN HIM
He loaded freight cars, worked as a distributor in a grocery store, and also in a shoe factory, while his father and older brother had found work in a steel mill. Along with all this footwork, Jesse quickly discovered his love for running. Throughout his life, he always said that the main person responsible for his athletic career was Charles Riley, his track coach at Fairmount Junior High School.
Riley encouraged his student to take up sprints, and since Jesse had to work after school, he allowed him to train early in the morning before classes started. There, in high school, when Jesse was 15, he met 13-year-old Minnie Ruth Solomon. From high school onward, they began dating and their relationship led to the birth of their first child, Gloria, in 1932. They married on July 5, 1935, and had two more daughters, Marlene in 1937 and Beverly in 1940.
US DISCOVERS JESSE OWENS
After High School, Jesse went on to East Technical High School in Cleveland and it was there that he first made his presence felt with his track and field performance. At the 1933 National High School Championships held in Chicago, the now 19-year-old Jesse tied the world record in the 100 yards (91 m) with a time of 9.4 and jumped 7.56 m in the long jump. When he completed his studies in High School, he enrolled in University (Ohio State University), at the same time that his father found a stable job and the family situation of Owens improved noticeably.
As a student at OSU, he acquired the nickname by which he became known throughout America and the rest of the world, the "Buckeye Bullet", loosely translated as "the bullet from Ohio" (the buckeye tree is a type of chestnut Ohio and the residents of the State are affectionately called Buckeyes). Jesse joined the varsity track team and, under the guidance of coach Larry Snyder, won eight NCAA (National Collegiate Athletic Association) individual championship titles, four in 1935 and four in 1936, a record performance to this day in the history of the varsity. organization.
CONTACTING RACISM
Despite the fact that Owens brought one success after another to his university, the racism and racial discrimination that was rampant in the 1930s in the USA, often put obstacles in his daily life. Although he was the first black athlete to be elected captain of the varsity track team at OSU, Owens was forced to live out of the dorms, like all other African-American athletes. Whenever he traveled with the team to compete, he stayed in a different hotel and ate at a different restaurant than his white teammates.
Also, although he swept the records in all the sprints and the length, he was never given a scholarship, which would be a given for any white man with such achievements, so he had to keep working to pay his tuition. Nevertheless, Owens continued to impress with his feats in athletics, culminating on May 25, 1935, in a "performance" described as the most spectacular athletic achievement in history, since on that day "the bullet from Ohio" broke three world records and equaled another in just 45 minutes!
THE GREATEST SPORTS ACHIEVEMENT IN HISTORY
It was at the annual "Big Ten" track and field meet (in which ten universities from the states located in the northern part of the USA, from the center of the country to the east coast) took part, at the stadium "Ferry Field", in the city of Ann Arbor, Michigan, where Owens broke the timers - and more! He began by tying the 100-yard (91 m) world record with a time of 9.4 seconds, and then broke the world record for the length with 8.13 m, a feat that stood for 25 years (bettered in 1960 by the American Ralph Boston with 8.21 m.).
Soon after he broke the world record in the 220 yards (201 m) with 20.3 seconds and completed his dream performance by also breaking the world record in the 220 yards low hurdles (22.6 seconds, the first to break 23"). Complete here , that in the 220 yards, 20.3 seconds, was a time that also corresponded to a world record in the 200 meters, so you realize exactly what Jesse Owens achieved that day and indeed - I repeat - in just 45 minutes!
BEFORE THE 1936 OLYMPIC GAMES
In December 1935, Walter Francis White, general secretary of the NAACP (National Association for the Advancement of Colored People), a black rights organization in the US, wrote a letter addressed to Owens, which he never sent. In it, White tried to convince Owens not to participate in the Berlin Olympics in Nazi Germany, arguing that an African-American should not "legitimize" a racist regime by his presence, after what the his race from the white racists in his country.
Generally, in the USA, in the first months of 1936, a movement calling for a boycott of the Games by American athletes had gained momentum. Owens himself was persuaded by the NAACP to state publicly that "if there are minorities in Germany who are being discriminated against, the United States should withdraw from the 1936 Olympics." This opinion, however, did not seem to be shared by the president of the US Olympic Committee, Avery Brandage, who called those athletes who adopted such positions "anti-American rioters".
Eventually, both Owens and the rest of the African-American athletes (18 in all among the 312 American delegation) were persuaded to take part in the games and traveled to Europe with the American Olympic team on the ocean liner SS Manhattan. According to the testimony of Jimmy Luval (American sprinter who won the bronze medal in the 400 m), the American athletes visited the Olympic Stadium when they arrived in Berlin and were greeted there by a crowd of German sports fans, with young girls shouting "Wo ist Jesse ? Wo ist Jesse?" (where's Jesse?), since his fame had long preceded his arrival.
THE OWENS AND ANTI DASHLER AGREEMENT
In Germany, based in the city of Herzogenaurach (Bavaria), the company "Gebrüder Dassler Sportschuhfabrik", i.e. the sports shoe factory of the Dassler brothers, was operating as early as 1924. It was founded by Adolf - affectionately Andy - Dassler and joined by his brother, Rudolph - affectionately Rudy - Dassler. After World War II, Andy founded Adidas and Rudy founded Puma. But at the time of the 1936 Olympics, they were still partners and trying to grow their business.
Andy had met the head coach of the German track and field team, Josef Weitzer, and their friendship gave the Dassler brothers access to all German sportsmen and women, supplying them with their company's shoes. As the 1936 Olympics approached, Andy wanted to do the same with foreign athletes so that the business would be known around the world. Of course he knew that the biggest advertisement would be Owens himself and he put his plan forward.
It remains unknown how Andy Dassler managed to approach Owens. Some sources say that he met him in the Olympic village before the games started and there, after presenting him with his company's shoes, he convinced him to use them. Some other sources claim that Andy gave some pairs of shoes to Weicher and asked him to give them to Owens on his behalf. What is certain is, whichever version of the two is true, that it was the first time in history that an African-American athlete was sponsored by a company.
It is said that when Owens got his hands on Dassler's shoes, he was impressed by the quality and workmanship of the leather, as well as the unusually large studs. He tried them on the spot and without having to enter the track, he decided that he would use them in the games. Thus, the "spikes" of the Dassler company, distinguished by the two leather stripes on the side (Andy added a third when he founded Adidas), became a global success and attracted countless customers from all over the world, since with them Owens won four gold medals.
GOLD IN THE LENGTH, GOLD IN THE 200 M.
We wrote at the beginning of the text in detail about the 100 meters race held on August 3, 1936, where Owens took his first gold with a time of 10.3, just one tenth of a second slower than the world record he had set by one and a half month earlier, on June 20, in Chicago. The next day, Tuesday, August 4, Owen had to face a double challenge. In the morning he would take part in the qualifiers of both 200 meters, while in the afternoon the quarter-finals in the 200 meters and immediately after the semi-finals and the final in the long jump awaited him.
The 200m heats and the long heats started at the same time, at 10:30 in the morning. Owens ran in the third qualifying heat of the 200m and easily "unstuck" from the "obligation" with an impressive 21.1 which was a new Olympic record and of course the best time of the 44 athletes who competed. He soon turned his attention to the length, where he would go down as the world record holder with the 8.13 he had accomplished a year earlier, on the historic May 25, 1935, "Big Ten" meet in Ann Arbor, Michigan.
The length competition was then conducted in three phases. In the preliminary round, any athlete who exceeded the 7.15 m mark qualified for the semi-finals. There, in the semi-final phase, each athlete had three jumps. The six athletes with the best jumps advanced to the final, where they still had three jumps each. Any jump from the semi-final to the final counted in the final ranking, and therefore in the winning of the three medals. Apart from Owens, the other big favorite was Germany's Lutz Long, the European record holder and the Nazis' great hope for a gold medal.
Those in Berlin's Olympic Stadium that morning saw Owens make two invalid jumps and risk an early disqualification. An urban legend was born there, shown in the 1964 documentary entitled "Jesse Owens returns to Berlin". In it, Owens himself recounted in front of the cameras that immediately after his two invalid jumps, Long approached him and advised him to step on the next, crucial and final one, several points away from the valve. In this way, he would lose centimeters from his jump, but he would safely exceed the 7.15 m, which was the limit.
This story was immediately refuted by Granny Rice, a well-known American sports writer of the time, who made it clear that during the length qualifier, he had not taken his eyes off Owens for even a second and that at no time had he seen him conversing with Long. Owens himself, when asked a year later about that incident, admitted that "it wasn't true, but it was a nice story"! Όπως και να έχει, στην τρίτη και τελευταία του προσπάθεια, ο Αμερικανός σταρ πήδηξε 7.64 μ. και πήρε την πρόκριση, ανακουφίζοντας τους παριστάμενους στις κερκίδες.
Στις 15:30 το μεσημέρι, ο Όουενς έτρεξε στον τρίτο προημιτελικό των 200 μ. και επανέλαβε το 21.1, ισοφαρίζοντας το ολυμπιακό ρεκόρ που είχε πετύχει ο ίδιος πέντε ώρες νωρίτερα, ενώ είχε και πάλι τον καλύτερο χρόνο από τους 22 συμμετέχοντες. Πλέον, μπορούσε να αφοσιωθεί στο μήκος, το οποίο ακολουθούσε με την ημιτελική φάση, στην οποία είχαν προκριθεί 16 αθλητές. Όταν ολοκληρώθηκαν τα τρία άλματα του ημιτελικού, ο Όουενς βρισκόταν στην πρώτη θέση με 7.87 μ. (νέο ολυμπιακό ρεκόρ), ο Λονγκ ήταν δεύτερος με 7.84 μ. και ο Ιάπωνας Ναότο Τατζίμα τρίτος με 7.74 μέτρα.
Στον τελικό, εκτός από αυτούς τους τρεις, πέρασαν και οι Βίλχελμ Λάιχουμ (Γερμανία), Αρτούρο Μαφέι (Ιταλία) και Μπομπ Κλαρκ (ΗΠΑ). Στην 5η προσπάθεια (2η του τελικού), ο Λονγκ πήδηξε 7.87 μ., ισοφαρίζοντας την επίδοση του Όουενς, όμως ο Αμερικανός, αμέσως μετά, προσγειώθηκε στα 7.94 μ., βελτιώνοντας το ολυμπιακό ρεκόρ. Στην τελευταία του προσπάθεια, ο Λονγκ ήταν άκυρος, όμως ο Όουενς πραγματοποίησε το καλύτερο άλμα του, φτάνοντας στα 8.06 μ. (φυσικά νέο ολυμπιακό ρεκόρ). Ήταν ο μοναδικός που ξεπέρασε τα οκτώ μέτρα και μέσα σε γενική αποθέωση, κατέκτησε το δεύτερο χρυσό του μετάλλιο, με τον Λονγκ να παίρνει το ασημένιο και τον Τατζίμα το χάλκινο.
Το σίγουρο είναι ότι Όουενς και Λονγκ ανέπτυξαν μια στενή φιλία. Ο Γερμανός ήταν ο πρώτος που συνεχάρη τον Αμερικανό για τη νίκη του και τον αγκάλιασε μπροστά στον Χίτλερ που παρακολουθούσε μια ακόμα ήττα της άρειας φυλής από έναν μονίμως χαμογελαστό μαύρο. Οι δυο άνδρες συνέχισαν να αλληλογραφούν τα επόμενα χρόνια, μέχρι το 1943, όταν ο Λονγκ - που υπηρετούσε στην Βέρμαχτ - τραυματίστηκε στη Σικελία και υπέκυψε στα τραύματά του τέσσερις μέρες αργότερα, ενώ νοσηλευόταν σε βρετανικό νοσοκομείο.
Στο τελευταίο του γράμμα, ο Λονγκ έγραψε στον Όουενς, "να επισκεφθεί μετά τον πόλεμο τον γιο του, Καρλ, να του μιλήσει για τον πατέρα του, να του διηγηθεί πώς ήταν εκείνη η εποχή που δεν τους χώριζε ο πόλεμος και να του εξηγήσει τη φιλία που μπορούν να έχουν δυο άνδρες σε αυτή τη γη". Πράγματι, ο Όουενς ταξίδεψε στη Γερμανία, γνώρισε τον Καρλ και έγινε ο κουμπάρος στον γάμο του. Η συνάντηση του Αμερικανού με τον Καρλ Λονγκ, έχει γραφτεί και στο ντοκιμαντέρ "Jesse Owens returns to Berlin", όπου οι δυο τους συζητούν μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου.
Πάμε τώρα στην επόμενη ημέρα των αγώνων, στην Τετάρτη 5 Αυγούστου, όπου σειρά είχαν οι ημιτελικοί και ο τελικός των 200 μέτρων. Ο Όουενς είχε ήδη στην κατοχή του δυο χρυσά μετάλλια, τα οποία είχε κερδίσει μέσα σε 24 ώρες και διεκδικούσε ένα τρίτο, αφού και στα 200 μ. ήταν το μεγάλο, το αδιαφιλονίκητο φαβορί. Στις 15:00 το μεσημέρι, στον πρώτο ημιτελικό, ο συμπατριώτης του Όουενς, Μακ Ρόμπινσον, ήρθε πρώτος, ισοφαρίζοντας το 21.1 που είχε κάνει την προηγούμενη ημέρα ο Τζέσι στα προκριματικά. Ο Μακ ήταν ο μεγάλος αδελφός του Τζάκι Ρόμπινσον, του πρώτου Αφρο-Αμερικανού στην ιστορία που έπαιξε μπέιζμπολ στο MLB (Major League Baseball).
Ο Όουενς ήρθε πρώτος στον δεύτερο ημιτελικό με χρόνο 21.3, κάνοντας οικονομία δυνάμεων, αφού μην ξεχνάμε ότι βρισκόταν σε αγωνιστική δράση για τρίτη συνεχόμενη ημέρα. Στον τελικό, στις 18:00 το απόγευμα, εκτός από τους δυο Αμερικανούς, στη θέση εκκίνησης βρέθηκαν δυο Ολλανδοί, ο Τίνους Όσενταρπ και ο Βιλ φαν Μπέβερεν, ένας Καναδός, ο Λι Ορ και ένας Ελβετός, ο Πάουλ Χένι. Ο αφέτης έδωσε τον πυροβολισμό, ο Όουενς μπήκε στο βιράζ έχοντας ήδη πάρει μεγάλη διαφορά και "κάλπασε" μέχρι τον τερματισμό, πετυχαίνοντας νέο παγκόσμιο ρεκόρ με το εντυπωσιακό 20.7!
Ο Μακ Ρόμπινσον πήρε το ασημένιο με χρόνο 21.1 και ο Ολλανδός Τίνους Όσενταρπ το χάλκινο με 21.3. Στις κερκίδες γινόταν πραγματικός πανζουρλισμός, ο κόσμος πανηγύριζε για το τρίτο χρυσό μετάλλιο του Όουενς μέσα σε τρεις ημέρες. Ο Τζέσι είχε επιβεβαιώσει στο απόλυτο όλα τα προγνωστικά και ήταν ήδη τρις χρυσός ολυμπιονίκης. Κανονικά, είχε ολοκληρώσει το αγωνιστικό του πρόγραμμα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, αφού αρχικά δεν υπολογιζόταν για τη σκυταλοδρομία 4Χ100, όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά, όπως θα δούμε παρακάτω.
ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΧΡΥΣΟ ΣΤΗ ΣΚΥΤΑΛΟΔΡΟΜΙΑ 4Χ100
Κανονικά, στα 4Χ100 ήταν προγραμματισμένο να τρέξουν για την ομάδα των ΗΠΑ, οι Φρανκ Γουάικοφ, Φόι Ντρέιπερ, Σαμ Στόλερ και Μάρτι Γκλίκμαν (οι δυο τελευταίοι είχαν εβραϊκή καταγωγή). Όμως στις 8 Αυγούστου, παραμονή του αγώνα, οι υπεύθυνοι της αποστολής, ανακοίνωσαν ότι ο Όουενς και ο (επίσης Αφρο-Αμερικανός) Μέτκαλφ θα αντικαθιστούσαν τους Στόλερ και Γκλίκμαν. Ο Όουενς αμέσως αντέδρασε σε αυτή την αλλαγή, όμως ο βοηθός προπονητής Ντιν Κρόμγουελ, του είπε "θα κάνεις αυτό που σου λένε".
Πολλοί ήταν εκείνοι που πίστεψαν ότι όλο αυτό οφειλόταν στο ότι οι Αμερικανοί δεν ήθελαν να "ενοχλήσουν" τους γνωστούς για τον αντισημιτισμό τους οικοδεσπότες, όμως αυτή η ερμηνεία δεν έστεκε ιδιαίτερα, αφού όλοι γνώριζαν πως οι Ναζί απεχθάνονταν σχεδόν το ίδιο και τους Αφρο-Αμερικανούς. Η επίσημη εξήγηση που δόθηκε, ήταν ότι ο Όουενς και ο Μέτκαλφ ήταν οι δυο σπρίντερ που βρίσκονταν στην καλύτερη αγωνιστική κατάσταση (χρυσό και ασημένιο στα 100 μ. πριν λίγες μέρες), όμως στις τελευταίες προπονήσεις, οι Στόλερ και Γκλίκμαν είχαν αποδειχθεί πιο γρήγοροι από τον Ντρέιπερ.
Οι προπονητές των ΗΠΑ υποστήριξαν ότι ο Ντρέιπερ ήταν πιο έμπειρος, ο Γκλίκμαν μίλησε για καθαρό αντισημιτισμό, όχι όμως και ο Στόλερ, ο οποίος απέδωσε το γεγονός ότι ο ίδιος και ο Γκλίκμαν έμειναν τελικά εκτός αγώνα, επειδή οι Γουάικοφ και Ντρέιπερ είχαν προπονητή στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας έναν από τους προπονητές της εθνικής ομάδας, άρα είχαν και την εύνοια την ώρα της τελικής επιλογής. Την Κυριακή 9 Αυγούστου διεξήχθησαν οι τρεις προκριματικές σειρές, με τις δυο καλύτερες ομάδες από κάθε σειρά να παίρνουν την πρόκριση για τον τελικό.
Η αμερικανική τετράδα έτρεξε στον πρώτο προκριματικό και έκανε μακράν τον καλύτερο χρόνο από τις 15 συνολικά ομάδες που συμμετείχαν, ισοφαρίζοντας με τα 40" το παγκόσμιο ρεκόρ που κρατούσαν οι ΗΠΑ από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1932 στο Λος Άντζελες, τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Η σειρά ήταν, πρώτος ο Όουενς για να δώσει αμέσως προβάδισμα στους συναθλητές του, μετά ο Μέτκαλφ, τρίτος ο Ντρέιπερ και τελευταίος στην τελική ευθεία ο Γουάικοφ, που ήταν και ο μοναδικός από την τετράδα που είχε δώσει το παρών και στο χρυσό μετάλλιο του 1932.
Στον τελικό, εκτός από τις ΗΠΑ, προκρίθηκαν η Ιταλία, η Γερμανία, η Αργεντινή, ο Καναδάς και η Ολλανδία. Το απόγευμα της 9ης Αυγούστου, ο Όουενς έφυγε σαν "πύραυλος" από την εκκίνηση και η κούρσα μετατράπηκε σε παράσταση για ένα ρόλο, με τους Αμερικανούς να κατακτούν το χρυσό μετάλλιο, καταρρίπτοντας το παγκόσμιο ρεκόρ με χρόνο 39.8" (η πρώτη φορά στην ιστορία που μια ομάδα κατέβηκε τα 40"), μια επίδοση που κράτησε 20 ολόκληρα χρόνια, μέχρι τους Ολυμπιακούς της Μελβούρνης το 1956. Το ασημένιο πήγε στους Ιταλούς (41.1") και το χάλκινο στους Γερμανούς (41.2").
Ο Τζέσι Όουενς είχε φτάσει τα τέσσερα χρυσά μετάλλια, κάτι που θα ισοφάριζε μετά από 48 χρόνια, παίρνοντας επίσης 4 χρυσά στα ίδια ακριβώς αγωνίσματα, ο Καρλ Λιούις, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984 στο Λος Άντζελες. Ο "Buckeye Bullet" πέτυχε στο Βερολίνο έναν άθλο που θα μνημονεύεται για πάντα. Όχι μόνο πρώτευσε σε τέσσερα αγωνίσματα, αλλά διέλυσε σαν πύργο από τραπουλόχαρτα την προπαγάνδα των Ναζί περί υπεροχής της Άρειας φυλής, πετυχαίνοντάς το μέσα στο ίδιο τους το "σπίτι" και μπροστά σε δεκάδες χιλιάδες Γερμανούς, οι οποίοι υποκλίθηκαν στο ταλέντο του.
Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ
Ο Χίτλερ κατηγορήθηκε ότι ποτέ δεν αναγνώρισε δημόσια την επιτυχία του Όουενς και πως ούτε καν φρόντισε να τον συναντήσει για να τον συγχαρεί, σε αυτό όμως απάντησε ο ίδιος ο Αμερικανός αθλητής, λέγοντας πως αμέσως μετά τον τελικό των 100 μέτρων και ενώ κατευθυνόταν προς κάποιους δημοσιογράφους, πέρασε πολύ κοντά από τα επίσημα και κοιτώντας προς τα εκεί, είδε τον "Φίρερ" να τον χαιρετάει, ανταποδίδοντας και αυτός τον χαιρετισμό, κάτι που επιβεβαίωσε σε άρθρο του και ο Αφρο-Αμερικανός εκδότης Ρόμπερτ Βαν, ο οποίος χαρακτήρισε τη χειρονομία του Χίτλερ ως "θαύμα θαυμάτων"!
Η παραμονή του Όουενς στη Γερμανία, τον έκανε να σκεφτεί πολλά πράγματα σχετικά με τη ζωή του ως μαύρος στην Αμερική. Για πρώτη φορά, εκείνες τις λίγες μέρες στο Βερολίνο, προπονήθηκε μαζί με τους λευκούς συναθλητές του, μετακινήθηκε μαζί τους, είχε δωμάτιο στα ίδια ξενοδοχεία με εκείνους. Όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ, τον υποδέχτηκε στη Νέα Υόρκη ο δήμαρχος Φιορέλο ΛαΓκουάρντια. Στην παρέλαση που στήθηκε στο Μανχάταν προς τιμή του, κάποιος από το πλήθος του έδωσε μια χαρτοσακούλα. Ο Όουενς, παρασυρμένος από τον ενθουσιασμό της υποδοχής, άνοιξε τη σακούλα πολύ αργότερα και βρήκε μέσα δέκα χιλιάδες δολάρια!
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ ΤΟΥ ΟΟΥΕΝΣ
Όμως εκείνο το καλωσόρισμα ήταν απλά μια παρένθεση. Ο Όουενς θα συνέχιζε να βιώνει ταπεινώσεις επειδή ήταν μαύρος. Η πρώτη ήρθε αμέσως μετά την παρέλαση, όταν οι υπεύθυνοι του Waldorf Astoria, δεν του επέτρεψαν να μπει στο ξενοδοχείο από την κεντρική είσοδο, αλλά τον υποχρέωσαν να χρησιμοποιήσει ένα ασανσέρ με το οποίο ανεβοκατέβαζαν τις αποσκευές των πελατών. Κάτι που πλήγωσε βαθιά τον Όουενς, ήταν ότι δεν πήρε ποτέ πρόσκληση από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούζβελτ, για να επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ρούζβελτ δεν έστειλε καν ένα τηλεγράφημα με συγχαρητήρια στον Όουενς, ο οποίος είχε δηλώσει σχετικά:"Ο Χίτλερ δεν με σνόμπαρε, ο Πρόεδρος Ρούζβελτ το έκανε".
Μετά την ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Αγώνων, η αμερικανική ολυμπιακή ομάδα πήρε πρόσκληση να αγωνιστεί στη Σουηδία. Όμως ο Όουενς προτίμησε να επιστρέψει στις ΗΠΑ και να εκμεταλλευτεί το μομέντουμ της επιτυχίας του, περιμένοντας ότι θα υπήρχαν σίγουρα κάποιες συμφέρουσες προτάσεις για το μέλλον του. Οι υπεύθυνοι της ομάδας, όταν έμαθαν την απόφαση του Όουενς, έγιναν έξαλλοι και απέσυραν αμέσως την ερασιτεχνική ιδιότητά του, κάτι που σήμανε το οριστικό τέλος της αθλητικής του καριέρας.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΜΕ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ
Εξοργισμένος ο Όουενς από αυτή την εξέλιξη, δήλωσε πως οι φυλετικές διακρίσεις που αντιμετώπισε στη διάρκεια της αθλητικής του διαδρομής, όπως το να μη δικαιούται υποτροφίες στο πανεπιστήμιο και επομένως να μην μπορεί να παρακολουθήσει κανονικά τα μαθήματά του, αλλά να είναι αναγκασμένος να εργάζεται για να πληρώνει τα δίδακτρα, ήταν η αιτία που τον υποχρέωσε να εγκαταλείψει τον ερασιτεχνικό αθλητισμό, ώστε να βρει κάποια άλλη πηγή εσόδων για να ζήσει αξιοπρεπώς. Όμως ακόμα και αυτό αποδείχτηκε πολύ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο.
Ο ίδιος ο Όουενς είχε πει χαρακτηριστικά:"Όταν επέστρεψα από το Βερολίνο με τα τέσσερα χρυσά μετάλλια, έγινε πολύ γρήγορα φανερό ότι όλοι ήθελαν να με χτυπήσουν φιλικά στην πλάτη, να μου σφίξουν το χέρι, ακόμα και να με προσκαλέσουν στη σουίτα του ξενοδοχείου τους, όμως κανείς δεν σκόπευε να μου προσφέρει εργασία". Δούλεψε ως υπάλληλος σε βενζινάδικο, ως θυρωρός σε παιδική χαρά, ενώ άνοιξε και ένα στεγνοκαθαριστήριο. Η κατάληξη ήταν να κηρύξει πτώχευση, τρία μόλις χρόνια μετά τον θρίαμβό του στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου.
Η ανάγκη για χρήματα, τον έφερε στο σημείο να τρέχει με αντίπαλους σκύλους, μοτοσυκλέτες και άλογα, ακόμα και ερασιτέχνες δρομείς, στα ημίχρονα αγώνων ράγκμπι ή μπέιζμπολ. Ο Όουενς ξεκινούσε 40 (36.5 μ.) γιάρδες πιο μπροστά από τον εκάστοτε αντίπαλό του και στη συνέχεια έτρεχε για 100 γιάρδες (91 μ.), κερδίζοντας συνήθως με μικρή ή μεγάλη διαφορά. "Ο κόσμος έλεγε ότι ήταν εξευτελιστικό για έναν Ολυμπιονίκη να τρέχει με αντίπαλο ένα άλογο, αλλά τι μπορούσα να κάνω; Είχα τέσσερα χρυσά μετάλλια, αλλά δεν μπορείς να φας τέσσερα χρυσά μετάλλια", έλεγε ο ίδιος κάποια χρόνια αργότερα.
Ο Όουενς επέστρεψε το 1951 στο Βερολίνο, 15 χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, συνοδεύοντας τους Harlem Globetrotters σε μια περιοδεία τους στην Ευρώπη. Προσγειώθηκε μέσα στο Ολυμπιακό Στάδιο με ένα ελικόπτερο του αμερικανικού στρατού, γνώρισε την αποθέωση από 75.000 θεατές και τους απηύθυνε ένα σύντομο μήνυμα. Στη συνέχεια, ο αντιδήμαρχος της πόλης, Βάλτερ Σράιμπερ, πήρε το μικρόφωνο και είπε:"Ο Χίτλερ δε σου έδωσε το χέρι του, εγώ σου δίνω και τα δυο μου χέρια"! Το 1955, η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε επιτέλους να βοηθήσει τον Όουενς και να αποκαταστήσει τις αδικίες προς το πρόσωπό του.
ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣ ΚΑΛΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ ΤΩΝ ΗΠΑ
Το Υπουργείο Εξωτερικών, με εντολή του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, έδωσε στον Όουενς τον τίτλο του πρεσβευτή καλής θέλησης και τον έστειλε σε περιοδεία στην Ινδία, τις Φιλιππίνες και τη Μαλάγια, για να προωθήσει την αξία της σωματικής άσκησης, αλλά και να διακηρύξει την έννοια της ελευθερίας και τη σημασία των οικονομικών ευκαιριών στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Οι περιοδείες αυτές συνεχίστηκαν σε διάφορα μέρη του κόσμου και στις δεκαετίες του '60 και του '70, ενώ παράλληλα ο Όουενς εργάστηκε και στις δημόσιες σχέσεις διαφόρων αμερικανικών εταιρειών, όπως η Quaker Oats, η Johnson &Johnson και η Ford Motor Company.
Το 1960, ο Όουενς, που τότε ήταν γενικός γραμματέας της Επιτροπής Αθλητισμού στην Πολιτεία του Ιλλινόις, ταξίδεψε στη Ρώμη ως επίσημος προσκεκλημένος της Ιταλικής Ολυμπιακής Επιτροπής για να παραστεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ενώ πέντε χρόνια αργότερα, το 1965, προσελήφθη από την ομάδα μπέιζμπολ των New York Mets στο προπονητικό τιμ, για να βελτιώσει τις επιδόσεις των παικτών στο τρέξιμο. Το 1968 αρνήθηκε να υποστηρίξει την κίνηση των Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος στο βάθρο των 200 μ. στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Πόλης του Μεξικού, λέγοντας ότι η γροθιά ενός μαύρου έχει αξία μόνο αν έχει μέσα της χρήματα.
Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΩΝ
Θεωρούσε πως δεν ήταν η πολιτική εκείνη που θα βοηθούσε τους μαύρους να αντιμετωπίσουν τις φυλετικές διακρίσεις, αλλά η οικονομική ευμάρεια. Παρόλα αυτά, με το πέρασμα των χρόνων, άλλαξε τις απόψεις του, τάχθηκε υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων και αποκήρυξε παλαιότερες δηλώσεις που είχε κάνει, όπως αυτή σχετικά με τους Σμιθ και Κάρλος. Στο βιβλίο του, "I have changed", που κυκλοφόρησε το 1972, έγραψε σχετικά:"Συνειδητοποίησα τώρα ότι η μαχητικότητα με την καλύτερη έννοια της λέξης, ήταν η μόνη απάντηση σε ό,τι αφορά τους μαύρους. Οποιοσδήποτε μαύρος δεν ήταν μαχητής το 1970, ήταν είτε τυφλός, είτε δειλός".
Η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας προσκάλεσε τον Όουενς για να παραβρεθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972, όπου τον υποδέχτηκε ο καγκελάριος Βίλι Μπραντ, ενώ ο Αμερικανός γνώρισε μια ακόμη αποθέωση στο Ολυμπιακό Στάδιο της βαυαρικής πρωτεύουσας. Τέσσερα χρόνια μετά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέραλντ Φορντ, αποκατέστησε μια ακόμα αδικία, προσκαλώντας τον Όουενς στον Λευκό Οίκο, όπου του απένειμε το Presidential Medal of Freedom (προεδρικό μετάλλιο της ελευθερίας), τη μεγαλύτερη διάκριση που μπορεί να πάρει ένας πολίτης από την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ, ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΙΝ 42 ΧΡΟΝΙΑ
Ο Τζέσι Όουενς ήταν ένας φανατικός καπνιστής από τα 32 του και μετά. Κάπνιζε ένα πακέτο την ημέρα επί σχεδόν 35 χρόνια. Τον Δεκέμβριο του 1979 διαγνώστηκε με έναν επιθετικό καρκίνο στους πνεύμονες και εισήχθη αμέσως σε κλινική για νοσηλεία. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 31 Μαρτίου του 1980 (σαν σήμερα, πριν 42 χρόνια) στο Τούσον της Αριζόνας, έχοντας δίπλα του την οικογένειά του. Ετάφη στο νεκροταφείο Oak Woods Cemetery στο Σικάγο. Ο τάφος του γράφει επάνω "Τζέσι Όουενς, 1936 Χρυσός Ολυμπιονίκης".
Λίγο πριν πεθάνει, ο Όουενς προσπάθησε να πείσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, να μην προχωρήσει στο μποϊκοτάζ των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας λόγω της εισβολής των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Το επιχείρημά του ήταν ότι το ολυμπιακό ιδεώδες έπρεπε να λειτουργήσει ως διάλειμμα στον πόλεμο και πως ήταν υπεράνω κάθε είδους πολιτικής. Ο Κάρτερ δεν τον άκουσε, αλλά μετά τον θάνατό του, έκανε την ακόλουθη δήλωση:"Ίσως κανένας αθλητής, δε συμβόλισε καλύτερα τον ανθρώπινο αγώνα ενάντια στην τυραννία, τη φτώχεια και τον φυλετικό φανατισμό".
Το 1984, ένας δρόμος έξω από το Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου, μετονομάστηκε σε Jesse Owens Allee. Το δωμάτιο στο οποίο είχε μείνει ο Όουενς το 1936 στο Ολυμπιακό Χωριό, έχει αποκατασταθεί και μετατράπηκε σε ένα μικρό μουσείο, με φωτογραφίες από τα επιτεύγματά του και μια επιστολή από έναν θαυμαστή του, στην οποία του έγραφε να μη δώσει το χέρι στον Χίτλερ και η οποία είχε παρακρατηθεί από την Γκεστάπο. Το 1996 έγιναν τα εγκαίνια του Jesse Owens Memorial Park στο Oakville της Αλαμπάμα, όπου υπάρχουν ένα μουσείο και ένα μνημείο αφιερωμένα στη μνήμη του μεγάλου Αμερικανού αθλητή.
* Βίντεο:Ο Τζέσι Όουενς στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 στο Βερολίνο