The Battle of Florina was one of the catalyst conflicts of the Greek Civil War. The battle began on the night of February 11-12, 1949 and was sealed by the heavy defeat of the DSE. It was a defeat so important, that the leadership of the DSE - the "vice-general" Giorgos Gousias (real name Giorgos Voditsios or Voditsos) considered it appropriate, more to justify himself, to compile an extensive "study" of the causes of the defeat. The "study" is a text document where there are huge contradictions - for example, in terms of the quality of the cadres, the plan - with the aim of not burdening himself and Goussia and the "sub-general" Vlantas with the responsibility of the heavy defeat. The DSE threw 5 "brigades" with over 7,000 men and women into the battle of Florina, but failed miserably due to the vigilance of the defenders of the 2nd Infantry Division (MP) and its leader Lt. Gen. Nikolaos Papadopoulos (the so-called "Grandpa"). So despite the heavy losses it suffered, the only thing the DSE managed to do was to capture hill 1641 (Solicito) and hold it for a few days.
In the (self-)criticism of the battle, Gousias constantly insists that the plan was good, that the "monarcho-fascist, politically and militarily, has his troubles", that the victory was certain but was not achieved due to the incompetence of the officials, from general to group leader, but on the other hand that the executives were not incompetent (!). He also mentions that the units were shooting "at Karagiozis' wedding", which shows a lack of training. He constantly repeats these arguments in other words, to a degree that betrays fear, if not obsession and an attempt to avoid responsibility, not only for the defeat as such, but also for the lack of education at every level, which is the LEADERSHIP'S RESPONSIBILITY. First of all, it should be mentioned that during the gathering phase of the DSE forces, part of it was ambushed by the II MP on the evening of February 11, several hours before the attack. So the advantage of surprise was essentially lost. THE SPELLING OF THE ORIGINAL HAS BEEN PRESERVED.
"Our operation in Florina is one of the serious operations in the series specified in our plan for a winter war against Truman's monarcho-fascist mercenary army. The Florina operation was the largest and most difficult of any we have done so far on inhabited targets. Florina's operation was aggressive. As is well known, the purpose of our winter war is to severely disrupt the enemy's preparations for his campaign against us in 1949, with an incessant attrition and at the same time a concentration of the strategic reserves necessary for us. The liberation of such territorial space that will give us advantages for realizing our further intentions.
From the facts that we will cite below, it will be proven that the business in Florina could end with complete success. The great political importance of this operation was obvious. And the seventh government structure of the American-Anglocracy and the new military leadership of the monarcho-fascist would receive a strong blow, which would have as a consequence a further deepening of the all-sided crisis that exists in the monarcho-fascist camp. Such is the situation in the monarcho-fascist camp, that when it loses a city, it can have serious consequences, for its very existence. This can also be seen from his sensitivity to cities. As soon as we pass a town, he pretty much gives up on all the other things he's doing and runs that way. In the minds of ordinary people, the loss of a city to monarcho-fascism is synonymous with its final defeat. Of course, we do not believe that when manarcho-fascism loses, a city will capitulate. But we believe that the liberation and holding of a city will mark the beginning of the decisive turn.
The great military importance of this operation was also evident. In this operation we could crush the second monarcho-fascist division and to a significant extent also the reinforcements that the enemy would necessarily bring during this operation. With this operation, several thousand young fighters would join the ranks of our army. The supply of the second Monarchofascist Division would fall into the hands of our army. New possibilities would open before our movement. From these facts we think that the great political and military importance of the operation in Florina emerges. Such a serious undertaking was obviously going to present many difficulties.
Thus, a key condition for its success was the detailed study of these difficulties, educating everyone in the spirit of struggle to overcome all difficulties. The operation in Florina therefore had great political and military importance. But we didn't do this operation just because it had such political and military significance. We did the Florina business because we could win it. What is the data to prove this? In our opinion the following:
First: We basically secured a proper plan. The correctness of our plan was verified in life.
Second: We secured the necessary forces and means. The more one studies this business, the more one is convinced that both our forces and means were sufficient to succeed. And the question of forces is not only a question of numbers but also of morale. The morale of our fighters, even after our victories in Naoussa and Karpenissi, was at a very high level. This fact multiplied their fighting efficiency.
Third: The enemy had his troubles, military and political.
These were the data that proved and prove that we could succeed in Florina, but we failed. Failure forces us to find the causes, to learn lessons. What is the root cause of failure? The root cause of failure lies in the execution from the management of the business to the lower levels of management. More specifically, the root cause of the failure lies in the direction of the battle. Let's look at this issue in more detail.
A company management, in order to win such a big battle, like Florina, must ensure:
First: Correct energy plan.
Second: Uninterrupted connection with the fighting units, so that he always and accurately knows the tactical situation at any given time.
Third: Ability to judge the tactical situation correctly.
Fourth: Operational reserve, to intervene whenever the tactical situation requires it.
Thursday: Determination, speed, persistence, skill in execution.
These are the basic elements, the conditions of success. Did the management of the business in Florina ensure these basic elements? The answer to this question is that he secured some of these essentials.
Our plan was basically right. Neither before nor after the battle, basically, no one expressed a different opinion. This is a proof of the correctness of our plan. Of course, this unanimity, for the correctness of the plan, is not a complete proof. The evidence that proves the correctness of the plan is in our opinion:
First: He ensured us the superiority of forces, even of means, in the first phase and in the course of the battle such territorial positions that gave us the possibility to face and crush the superior forces that the enemy would bring to the battlefield. It is obvious that between us and the enemy there is an inequality of manpower and material means, to the advantage of the opponent.
To fight and win such battles we must either acquire numerical superiority in animate and inanimate material, or by daring infiltrations bypass and isolate large enemy forces thus securing the necessary superiority of forces. If we follow as a principle that in order to fight and win major battles we must acquire absolute and general numerical superiority of forces and means, then we must fatally put a cross on such operations, waiting for this superiority to emerge on its own. Essentially, we will refuse major battles and will only end up in stealth warfare.
Correct tactics, at the given stage of our revolutionary war, are bold penetrations, to isolate large enemy forces, thus securing our own superiority, necessary for success. Such tactics characterized the business plan in Florina. With a daring penetration we bypassed and isolated large enemy forces, strongly fortified, in Liotato-altitude 1414-Derveni-Kulkuthuria and Mikri Bela-Vonda-Mikri Vigla-altitude 1205 etc. The superiority we secured, for the first phase of the operation, was one to three in the animate forces. We still secured superiority in mortars and machine guns. And if in practice he determined the plan and we could carry them out, then we would secure superiority in artillery as well.
Second: Despite our tactical mistakes, the main targets fell. In 1033, 1641, 1115, Yupka was conquered and our divisions entered the city. Four enemy guns were captured. It is therefore clear that after the main targets fell we could also take the rest, that as we captured the four enemy guns, we could even more easily take the rest.
Third: The correctness of the plan is also demonstrated by the fact that it determined the direction of the main blow. The direction of the main impact was against the height. 1641 Solicito-1033, for dominion over this entire backbone in all its anterides, as a condition for the capture and holding of the city and from the impact of enemy counterattacks from the enemy reinforcements that would arrive on the battlefield. Of course, our occupation and consolidation in Gyupka-1115-1215 is the other basic condition for success. This is clearly defined in the plan. However, this direction was not so decisive and that is why the main blow was not determined from there. This does not mean that without Gyupka-1115-1215 we could have captured and above all held the entire city by repelling all external enemy counterattacks.
These are the three facts that prove that our plan was basically correct. When we say basically right, that means it had weaknesses. Now e.g. it seems that the direction of penetration of the 18th Brigade should have been from the height of 1641 Solicito and that all three divisions of it should not have been dispatched immediately, but it should not have remained in reserve for the command of the Division. We were not to give the battalion of the 108th Tank, but it had to remain in the hands of the command of the Tank, for action from Skopje, which, as life proved, the enemy would have suffered even greater losses and would not recapture Gyupka and in general the 14th and 103rd Divisions would thus be facilitated. A mistake in the plan was not deploying a saboteur section in the axes of movement of the enemy reinforcements. But these weaknesses of the plan are not fundamental and therefore do not overturn the finding that the plan was fundamentally correct.
We basically had no means of connection. It is true that we had the most perfect means of connection, and indeed all that was needed. But they did not work, because our administrations do not feel the decisive importance that the weapon of transmissions has in the outcome of a battle. Thus, the connection between the management of the company and Divisions, between Divisions and Taxes was practically non-existent, since it did not ensure the basic thing, that is to know the tactical situation in a timely manner and precisely. The connection between the Taxes and Battalions was also formally non-existent, although the battalions had modern means of connection. The lack of the necessary connection had far-reaching consequences. Once again it was established in the battle of Florina, that an administration that does not have an uninterrupted connection with its divisions, is essentially non-existent and its divisions ungoverned. The lack of uninterrupted communication with our fighting divisions, from top to bottom, was a very serious factor in our failure in the battle of Florina.
The management of the company did not have the ability to judge the tactical situation correctly. This was our most basic weakness in the battle of Florina and was also the most basic cause of our failure. We said that we had no real means of connection with the fighting divisions. Therefore we did not have a complete knowledge of the tactical situation. Nevertheless, we had evidence that showed what the tactical situation was. Examples. When we learned that 1641 Solicity fell we learned at the same time that the Dilochia that occupied it had suffered serious losses and therefore we had to understand that it would not be able to fulfill its further mission which was of decisive importance. When 1033 did not fall within the first two hours we had to understand that the 18th Division would be in danger, that the whole operation was in danger of failure.
When, despite our insistence, the command of the Division did not give us clear information about the 14th Division, we had to understand that the battle was not going well there and that the Division was in danger. When Gupka did not fall in the first two hours, we had to understand that we were not doing well there either. We had almost all the evidence to see clearly what the tactical situation was. However, we did not have the staff ability to realize that the tactical situation was critical. This is the main reason why we did not throw reserves into the battle.
We had an operational reserve and even a selected one. It's a fact that we were hesitant to use it, because some restrictions came anyway. In the initial discussion we said to move the unit, which later became an operational reserve, for an exercise. Then we ended up using it, as an operational reserve, in case of great need. This limitation made us hesitant to use the reserve. However, we emphasize that in the untimely use of the reserve, the main thing was not the certain restrictions that entered, but the inability of the company to see in time that there was really a great need for the reserve to intervene in the battle. However, we must say that such restrictions should not be introduced, because they increase the weaknesses of the administration. The use of operational finance is an extremely difficult problem to solve.
The operational reserve should not be used, neither slowly, nor quickly, but when it is necessary. This is one of the laws of war. Choosing the right time and place to use the operational reserve is a matter of staff skills. One can say. Better to use the business reserve early than late. This is a big mistake. The quick use of the business reserve creates the same risks that we have with its late use. What does fast utilization of business reserve mean? Its unnecessary wear and tear and therefore its non-existence exactly when its intervention is really necessary. What does late utilization of operational reserve mean? Intervention, as they say "after the holiday". The importance of operational reserve is simple.
First: In a battle, not only the fighters of the two opponents, with the means at their disposal, but also two minds compete. Ours and the enemy administration. A basic condition, for correct assembly of a business plan, correct direction of the battle is the correct study of the opponent's thinking. One cannot claim that it is always possible to get inside the opponent's thinking, you cannot always accurately predict what the opponent's plan is in all phases of the battle. So the opponent can create a bad situation for you. You can deal with this bad situation with the operational reserve.
Second: While your plan is correct, the executors can create an extremely bad situation for you and therefore advantages for the enemy. This is exactly what happened at the Battle of Florina. You can deal with this bad situation with the operational reserve.
Third: In the course of a battle, favorable conditions can be created to overthrow the opponent. But the warring sections, as a rule, cannot fulfill the task of this decisive overthrow. This is the duty of the operational reserve. Conclusion. Και στις τρεις περιπτώσεις δημιουργείται μία αποφασιστική στιγμή για τη δοσμένη διοίκηση μιας επιχείρησης, που πρέπει να ενεργήσει έγκαιρα, με ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και ταχύτητα. Αν δεν πιάσει αυτή την στιγμή, την χάνει και την κερδίζει ο αντίπαλος. Αυτή η στιγμή αποτελεί τη λυδία λίθο, πάνω στην οποία δοκιμάζεται η επιτελική ικανότητα μιας διοίκησης προπάντων μεγάλης μάχης. Η διοίκηση της επιχείρησης στη Φλώρινα έχασε αυτή την αποφασιστική στιγμή, από αδυναμίες επιτελικές, που δεν τις επέτρεψε να τη δει έγκαιρα. Το συμπέρασμα το γενικό για την επιχειρησιακή εφεδρεία είναι τούτο. Η διοίκηση μιας επιχείρησης, όχι μόνο πρέπει να διαθέτει την απαραίτητη επιχειρησιακή εφεδρεία, αλλά και την ικανότητα να αντιληφθεί έγκαιρα και με ακρίβεια την αποφασιστική στιγμή και να επέμβει καραυνοβόλα.
Αυτό είναι το μεγαλύτερο δίδαγμα από τη μάχη της Φλώρινας.
Αποφασιστικότητα, ταχύτητα, μαστοριά δεν δείξαμε κατά την εκτέλεση. Από άποψη αποφασιστικότητας, ταχύτητας, επιμονής, μαστοριάς στην εκτέλεση πέσαμε πολύ κάτω. Καμμιά σύγκριση π.χ. δεν μπορεί να γίνει ανάμεσα στη μάχη της Νάουσσας και της Φλώρινας, από άποψη εκτέλεσης. Μια σύντομη κριτική της εκτέλεσης του σχεδίου στη μάχη της Φλώρινας θα το αποδείξει.
Πρώτο: Μια λαϊκή παροιμία λέει:Η καλή μέρα φαίνεται από το πρωΐ. Η πορεία των τμημάτων προς τους στόχους έδειξε κατά ένα τρόπο το πως θα γίνονταν η εκτέλεση όλου του σχεδίου. Απόσταση, για φάλαγγα, 4 ωρών δεν την πέρασαν σε ολόκληρες 12 ώρες. Έτσι η επιχείρηση αναβλήθηκε για 24 ώρες, που αυτό είχε άσχημες συνέπειες και μπορούσε να έχει ακόμα πιο χειρότερες συνέπειες. Κατά την πορεία υπήρχαν τάγματα που πορεύονταν χωρίς όλμους και τα πολυβόλα τους. Δηλαδή “αλλού ο παππάς και αλλού τα ράσα του”. Οι διοικητές δεν βρίσκονταν πάντα στη θέση που πρέπει να έχει κάθε διοικητής, όταν το τμήμα του πορεύεται. Διατρέξαμε π.χ. μεγάλο μέρος της φάλαγγας ζητήσαμε τους διοικητές, μα δε βρήκαμε κανέναν. Είχαν πάει όλοι λέει μπρός, για να δούν γιατί σταμάτησε η φάλαγγα. Καθένας είναι εύκολο να καταλάβει τι θα γίνονταν, αν ο εχθρός έκανε επίθεση ενάντια στα πορευόμενα ανακατωμένα κι ακυβέρνητα τμήματά μας.
Η αναγνώριση των δρομολογίων, στην πιο ελαφριά περίπτωση, μπορούμε να πούμε πως έγινε με έλλειψη συναίσθησης της σοβαρότητας που έχει αυτή η δουλειά. Πραγματικά μέτρα για τη διευθέτηση και επιδιόρθωση των δρομολογίων δεν πάρθηκαν. Έτσι σε μερικά μέρη ήταν πιο δύσκολο να περάσουν και απλοί-πεζοπόροι. Η πορεία της φάλαγγας, για όλους τους λόγους που αναφέραμε, ήταν σωστό δράμα και πολύ επικίνδυνη. Η έλλειψη λεπτομερειακής αναγνώρισης των δρομολογίων, οργανωμένης διευθέτησης και συντήρησης των δρόμων, εχτός που εκνεύριζε και κούραζε υπερβολικά τους μαχητές μας, έθετε τη φάλαγγα σε κίνδυνο και με αγωνία καθένας σκέφτονταν αν θα κατορθώσουν να φθάσουν έγκαιρα μπρος στους στόχους μαχητές και βαρειά όπλα. Αν πάρουμε την πορεία, σαν μια μάχη και μάλιστα πολύ σοβαρή-τέτοια είναι- τότε η πορεία προς Φλώρινα αποτελεί μια μεγάλη αποτυχία. Αυτό είχε συνέπειες στην έκβαση όλης της μάχης.
Δεύτερο: Μια παροιμία λέει:“Εγώ έστελνα το σκύλο μου κι ο σκύλος την ουρά του”. Το ίδιο, πάνω κάτω, έγινε με τις αναγνωρίσεις, τόσο των δρομολογίων και προ πάντων των στόχων. Οι Μέραρχοι είχαν στους Ταξίαρχους να οργανώσουν αυτή τη δουλεία. Οι Ταξίαρχοι το είπαν στους ταγματάρχες, είτε κρέμασαν στους ανιχνευτές τη δουλειά, είτε έκαναν μια χοντρική αναγνώριση. Αναφέρουμε το γεγονός ότι Ταξίαρχός μας που θα έμπαινε στην πόλη, με όλη την Ταξιαρχία του, πήρε τους διοικητές των μονάδων της Ταξιαρχίας, πήγε στον αυχένα του Πισοδερίου – απ’ εκεί ούτε με τα κυάλια δεν βλέπεις την πόλη – και έκανε λέει “αναγνώριση”. . Μπορούμε να πούμε, χωρίς καμμιά υπερβολή ότι η αναγνώριση των εχθρικών στόχων που πηγαίναμε να καταλάβουμε ήταν κατά κανόνα γελοία.
Παραδείγματα. Η περίπτωση του Ταξ/χου που έκανε αναγνώριση της Φλώρινας από τον αυχένα Πισοδερίου. Ένας ταγματάρχης που έκανε αναγνώριση του 1033 έφθασε μπρος στην πρώτη σειρά των συρματοπλεγμάτων που ήταν σαν φράχτης και δεν είδε τη δεύτερη σειρά με ποδιές συρματοπλεγμάτων που ήταν περίπου 100 μέτρα από την πρώτη. Ο ταγματάρχης που ενήργησε στο Σολίσιτο έκανε τέτοια αναγνώριση που δεν είδε μια θαυμάσια κατεύθυνση για να το καβαλήσει-αργότερα από κείνη την κατεύθυνση καταλήφθηκε το Σολίσιτο-αλλά έριξε το τμήμα του από ένα απόκρημνο μέρος και το αποδεκάτισε. Ο Ταγματάρχης που ενήργησε στη Γκιούπκα έκανε τέτοια αναγνώριση δρομολογίου και στόχου, που έφθειρε το τμήμα του, χωρίς να φθάσει τελικά στο στόχο. Μπορεί κανείς να παραθέσει ακόμα πλήθος τέτοια παραδείγματα.
Τι δείχνουν όλα αυτά; Αυτά δείχνουν ότι τα περισσότερα στελέχη μας, είτε δεν έχουν ιδέα τι θα πει αναγνώριση στόχου, είτε υποτιμούν το ρόλο της τέτοιας αναγνώρισης. Η αναγνώριση κάθε εχθρικού στόχου, που πας να καταλάβεις είναι εντελώς απαραίτητη. Πιο απαραίτητη είναι για κείνα τα στελέχη μας που δεν ξέρουν να μελετούν καλά τους επιτελικούς χάρτες. Μα η σωστή μελέτη του επιτελικού χάρτη δεν είναι δυνατό να σου δώσει πλήρη εικόνα του δοσμένου εχθρικού στόχου. Και το σπουδαιότερο, στον επιτελικό χάρτη δεν θα βρεις την εχθρική οχύρωση και διάταξη που υπάρχει στο δοσμένο στόχο. Τι θα πει λοιπόν σωστή αναγνώριση ενός εχθρικού στόχου; Ψηλάφισμα του δοσμένου στόχου, όσο το δυνατόν από πιο κοντά και αν είναι δυνατό σε όλη την περίμετρο.
Εδώ κάθε πτυχή του εδάφους, κάθε βραχάκι, κάθε κλαρί, αν λεπτομερειακά τα δεις και τα αποτυπώσεις καλά στο μυαλό σου μπορεί να γίνουν σύμμαχοι και βοηθοί πολύτιμοι και αν δεν τα δεις καλά μπορεί να γίνουν παράγοντες μικροί είτε μεγάλοι, αποτυχίας και τάφος για τους μαχητές που διοικείς στο πεδίο της μάχης. Φυσικά, η τέτοια ψηλαφιτή αναγνώριση απ’ όλες τις πλευρές και σ’ όλη την περίμετρο του δοσμένου εχθρικού στόχου δεν είναι πάντα δυνατό να γίνει. Νομίζουμε όμως πως κάθε εχθρικός στόχος δίνει δυνατότητα ψηλαφιτής αναγνώρισης σε μερικές πλευρές του και κάπως πιο χοντρικά στις υπόλοιπες. Ψηλαφιτή αναγνώριση οπωσδήποτε χρειάζεται από τις κατεθύνσεις που αποφασίζεις να ενεργήσεις για κατάληψη ενός εχθρικού στόχου. Όταν αναγνωρίσης ένα εχθρικό στόχο έχεις σειρά πλεονεκτήματα.
Βρίσκεις την κατάλληλη κατεύθυνση, από την οποία θα ενεργήσεις και όχι μόνο μια κατεύθυνση. Βρίσκεις τις κατάλληλες θέσεις, για να τοποθετήσεις δικές σου βάσεις πυρός, με τα βαρειά σου όπλα. Βρίσκεις τις κατευθύνσεις από τις οποίες θα παραπλανήσεις τον εχθρό. Βρίσκεις τις κατάλληλες θέσεις, για την εφεδρεία σου που θα την εξασφαλίσεις από τα εχθρικά πυρά, αλλά και σε κοντινή απόσταση, για να επέμβει με ταχύτητα στην κατάλληλη στιγμή. Εκπληρώνεις της αποστολή σου, πιο γρήγορα και με τις πιο λίγες απώλειες. Έτσι μπαίνει το ζήτημα της αγνώρισης του εχθρικού στόχου που πας να καταλάβεις. Έτσι όμως δεν σκέφτονται οι διοικητές μας, από πάνω ως κάτω. Δεν καταλαβαίνουν, ότι μάχη χωρίς τέτοια αναγνώριση αποτελεί ενέργεια που γίνεται κουτουρατζίδικα, με αναπόφευχτη συνέπεια, είτε την πλήρη αποτυχία, είτε μια επιτυχία ακριβώς πληρωμένη με αίμα, δηλαδή “Πύρειο Νίκη”.
Δεν πρέπει να υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι σημαντικός παράγοντας της αποτυχίας μας στη Φλώρινα ήταν η έλλειψη τέτοιας αναγνώρισης.
Τρίτο: Οι ενέργειες απ’ όλες σχεδόν τις διοικήσεις για κατάληψη των αντικειμενικών στόχων ήταν πραγματικά κατσαπλιάδικες. Ας εξετάσουμε αυτό το ζήτημα κάπως πιο αναλυτικά.
Η 14η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ
Η διοίκηση της 14ης Ταξ/χίας, αντί να δημιουργήσει με την πρώτη διλοχία της, πραγματικό ρήγμα με γερά στηρίγματα άνοιξε μια πόρτα περίπου δύο μέτρων κόβοντας τα συρματοπλέγματα και απ’ αυτή την πόρτα επέτρεψε να περάσει , κάτω από καταιγιστικά πυρά, όλη η δύναμη της Ταξ/χίας. Δηλαδή άνοιξε την πόρτα μιας φάκας που μέσα σ’ αυτή κλείστηκε όλη η Ταξ/χία. Αυτή η πόρτα ήταν ανάμεσα σε δύο εχθρικά πολυβολεία που είχαν απόσταση το ένα από το άλλο, περίπου 80 μέτρα. Αυτά θέριζαν το “ρήγμα”. Προχωρώντας μια διλοχία βρίσκει ένα σπουδαίο υψωματάκι, γερά οχυρωμένο, με πολυβολεία, χαρακώματα, συρματοπλέγματα που ο εχθρός δεν το κρατούσε. Αυτό το οχυρωμένο υψωματάκι ήταν κοντά στο στόχο που θα ενεργούσε αυτή η διλοχία.
Δηλαδή έπεσε στα χέρια αυτής της διλοχίας μας, ένα θαυμάσιο στήριγμα. Όμως δεν το έπιασε αλλά τράβηξε εντελώς ακάλυπτη. Μόλις το προσπέρασε, ο εχθρός το καταλαμβάνει και βαράει άγρια τη διλοχία μας. Μήπως μπορεί να πει κανείς ότι είχαμε εδώ διοίκηση διλοχίας με μυαλό; Μήπως μπορεί να πει κανείς πως και η διοίκηση της Ταξ/χίας έδειξε στοιχειώδικη σύνεση όταν έμπασε στα φάκα τα τμήματά της; Μήπως έκανε προσπάθεια πραγματική να εξοντώσει τουλάχιστο τα δύο εχθρικά πολυβολεία που έκλεισαν την πόρτα της φάκας; Η Διοίκηση της 14ης Ταξιαρχίας διέθετε, έξω από το “ρήγμα” ένα ορειβατικό και δύο αντιαρματικά πυροβόλα, με το προσωπικό τους και κάμποσους άλλους μετασχηματισμούς. Με μερικές άμεσες βολές πυροβόλου, αυτά τα πολυβολεία θα εξοντώνονταν. Αυτό φυσικά μπορούσε να γίνει και πριν το “ρήγμα” για να γίνει πραγματικό ρήγμα. Αυτό δεν το έκανε, έστω αργοπορημένα, παρά και ενάντια στη στοιχειώδικη λογική.
Έτσι, αυτά τα δύο εχθρικά πολυβολεία μας έκαναν μεγάλη ζημιά, από την αρχή ως το τέλος της επιχείρησης. Ακούσαμε πως δεν χρησιμοποίησαν τα πυροβόλα, προς αυτό το σκοπό, γιατί θα είχαμε λέει ζημιές στο προσωπικό τους. Κατ’ αρχή, αυτός ο ισχυρισμός ανατρέπεται, από το αποτέλεσμα μιας τέτοιας χρησιμοποίησης του πυροβολικού μας στο 1033. Μήπως όμως μπορεί να γίνει καμμιά σύγκριση ανάμεσα στην έστω ολοκληρωτική εξόντωση του προσωπικού αυτών των πυροβόλων, με τη ζημιά που έπαθε η Ταξ/χία, από αυτά τα δύο εχθρικά πολυβολεία και από τον κλοιό μέσα στον οποίο βρέθηκε. Εδώ ταιριάζει η παροιμία “φτηνοί στ’ αλεύρι και ακριβοί στα πίτουρα”. Και μήπως το μοναδικό μέσο εξόντωσης των δύο εχθρικών πολυβολείων ήταν τα πυροβόλα; Φυσικά θα ήταν λάθος να πιστέψουμε πως η διοίκηση της 14ης Ταξιαρχίας δεν εξόντωσε αυτά τα δύο εχθρικά πολυβολεία, γιατί σκέφτονταν τις απώλειες που θα είχαμε στο προσωπικό των πυροβόλων.
Η αλήθεια είναι ότι η διοίκηση της 14ης Ταξ/χίας είχε στην πράξη την ίδια αντίληψη για το ρήγμα, με κείνους που άνοιξαν την πόρτα της φάκας και ότι στάθηκε ανίκανη ν’ αντιληφθεί την κρισιμότητα της ταχτικής κατάστασης. Αυτά αφορούν και τον αξιωματικό επιχειρήσεων της Ι Μερ/χίας που επί τόπου παρακολουθούσε, από μέρους της τη μάχη σ΄αυτό τον τομέα. Αυτή λοιπόν η πόρτα της φάκας ονομάστηκε “ρήγμα” πιθανό για εξευτελισμό του στρατιωτικού όρου ρήγμα. Ρήγμα δεν θα πει ν΄ανοίγεις κλέφτικα με αντικλείδι την πόρτα ενός σφαγείου και να οδηγείς απ’ αυτή τους μαχητές σου στο χασάπη. Ρήμα θα πει να σαρώνεις τον εχθρό, από μια κατεύθυνση και σ’ αρκετό πλάτος, να δημιουργείς σ’ αυτό το ρήγμα γερές βάσεις πυρός, γερά στηρίγματα με πεζικό κ.λ.π. που όλα αυτά θα σου επιτρέπουν να προχωρείς με αφάλεια προς τα μπρος.
Έτσι πρέπει να καταλαβαίνουμε το ρήγμα στην εχθρική διάταξη, προπάντων σε πόλη. Από τη μάχη της Νάουσσας βρήκαν μια σειρά συμπεράσματα που έχουν σχέση με την προέλασή μας σε πόλη. Παραθέτουμε μερικά. Η ταχύτητα στη διείσδυση σε μια πόλη είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να συνοδεύεται από εξαιρετική προσοχή. Δεν υπάρχει πουθενά αλλού ο κίνδυνος της κύκλωσης της σφήνας που δημιουργείς, όσο σε μια πόλη. Γι’ αυτό τα τμήματα που διεισδύουν πρέπει να είναι κλιμακωμένα. Το πρώτο κλιμάκιο πάει κατευθεία στον κύριο στόχο, χωρίς να απασχολείται με το ξεκαθάρισμα των μικροαντιστάσεων που υπάρχουν. Το δεύτερο κλιμάκιο ξεκαθαρίζει, προχωρώντας ταυτόχρονα, τις μικροαντιστάσεις, φτιάνει οδοφράγματα. Το τρίτο κλιμάκιο αποτελεί εφεδρεία, που όπως προχωρεί η σφήνα μας προχωρεί κι αυτό και καταλαμβάνει στηρίγματα που φτιάνει το δεύτερο κλιμάκιο…. Ακόμα πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι είναι εντελώς απαραίτητη, στην προέλασή μας σε πόλη, η γερή αναγνώριση του κάθε στόχου. Αυτά τα συμπεράσματα τα διάβασαν και τα στελέχη της 14ης Ταξ/χίας, αλλά δεν τα πήραν στα σοβαρά. Έτσι η 14η Ταξ/χία, αντί να εκπληρώσει την αποστολή της κυκλώθηκε εκεί έπαθε σοβαρές ζημιές.
Η 18η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ
Η Διοίκηση της 18ης Ταξ/χίας έφθασε μπρος στα εξωτερικά φυλάκια της Φλώρινας και κει σταμάτησε για να ξαναεξηγήσει τις αποστολές στους ταγματάρχες. Αυτό ούτε χρειάζονταν, ούτε και γίνεται μπρος στη μύτη του εχθρού. Ο εχθρός είδε πιθανόν αυτή τη συγκέντρωση και άρχισε πυρά όλμων στο σωρό. Επιτέλους σπάζει μερικά εξωτερικά φυλάκια, αλλά βρέθηκε λέει μπρος σε άλλη σειρά που γι’ αυτά δεν είχαμε πληροφορίες. Παραπέρα συναντάει μια χαραδρούλα, που μέσα σ’ αυτή, ο εχθρός είχε βάλει ένα πολυβόλο ανοχύρωτο που άβαζε αξονικά τη χαράδρα απαγορεύοντας τη διείσδυση των τμημάτων μας. Από ένα αντέρεισμα του 1033 έβαζε ο εχθρός τα συγκεντρωμένα τμήματά μας. Κανείς δεν σκέφτηκε ότι το πολυβόλο της χαράδρας μπορούσαν να το εξοντώσουν μερικοί μόνο μαχητές μας. Κανείς δεν σκέφτηκε ότι αφού μας έκαναν τόση ζημιά τα πυρά του εχθρού από το αντέρεισμα που αναφέραμε το πρωταρχικό ήταν να στήσουν μια βάση όλμων και μ’ αυτά να κάψουν αυτό το αντέρισμα κινώντας ταυτόχρονα ένα μικρό τμήμα για να το καταλάβει. Στο μεταξύ ενεργεί ο εχθρός από χωριό Πρώτη.
Έτσι, αντικειμενικά, διοίκηση και τμήματα της 18ης Ταξιαρχίας κλωθογύριζαν, όπως περίπου κάνει κείνος που παίζει στο παιχνίδι το ρόλο της τυφλόμυγας, κάτω από τα εχθρικά πυρά. Μέσα σε τέτοια κατάσταση, ήταν επόμενο να χαρακτηρίζει, όλες τις ενέργειες της διοίκησης της 18ης Ταξιαρχίας, μια σπασμοδικότητα. Εδώ έχουμε μια χαρακτηριστική περίπτωση που επειδής η διοίκηση βρέθηκε μπρος σ’ ορισμένες “απρόβλεφτες” δυσκολίες έχασε την αυτοκυριαρχία της, δεν είδε το νέο στην κατάσταση, δεν έδωσε γρήγορα σωστή διάταξη μάχης, με νέες αποστολές που θ’ άνοιγαν το δρόμο για την εκπλήρωση της αρχικής αποστολής. Κι αυτή η Ταξιαρχία δεν εκπλήρωσε την αποστολή της. Κι’ αυτή από επιτιθέμενη μπήκε σε άμυνα ελεεινής μορφής.
Η 107 ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ
Τα τμήματά της ενέργησαν από την κύρια κατεύθυνση. Όμως βασικά δεν εκπλήρωσαν την αποστολή τους. Το Σολίσιτο έπεσε αλλά με σοβαρές δικές μας απώλειες που έτσι δεν μπορέσαμε να εκπληρώσουμε ότι πρόβλεπε απ’ εκεί το σχέδιό μας. Το 1033 έπεσε εξαιρετικά αργά και με επίσης σοβαρές απώλειες και ο εχθρός κατάφερε και το ανεκατάλαβε, πριν εδραιωθούμε σ’ αυτό. Για το πως η ενέργεια στο 1033 αξίζει να πούμε δυο λόγια. Κατ’ αρχήν η ενέργεια έγινε από μια κατεύθυνση φαινομενικά καλή. Θεωρήθηκε καλή, από το διοικητή που διεύθυνε τη μάχη, γιατί ήταν βατό το μέρος. Όμως αυτή τη τροτότητα την ήξερε ο εχθρός και μόλις εκδηλώθηκε η επίθεση έστρεψε όλα τα πυρά του προς τα εκεί. Ασφαλώς ο εχθρός είχε φτιάξει το σχέδιο πυρός του, με βάση τη τρωτότητα που παρουσίαζε απ’ εκεί η διάταξή του. Έτσι αποδείχτηκε για άλλη μια φορά το λαϊκό ρητό ότι “ο εύκολος δρόμος δεν είναι πάντα ο καλύτερος”. Έτσι η πρώτη προσπάθεια απότυχε, γιατί η κατεύθυνση ενέργειας δεν ήταν σωστή, γιατί δεν έγινε η ενέργεια με την απαιτούμενη ταχύτητα και αποφασιστικότητα, δεν χρησιμοποιήθηκε η βάση πυρός, δεν έγιναν παραπλανητικές ενέργειες. Και όμως από το ίδιο μέρος και σχεδόν με τον ίδιο τρόπο ξαναγίνεται ενέργεια που κι αυτή απότυχε.
Η τρίτη ενέργεια πέτυχε, γιατί έγινε από άλλη σωστή κατεύθυνση, με άλλο διοικητή, γιατί η ενέργεια έγινε με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, και προ πάντων γιατί το πυροβολικό, με άμεση βολή εξόντωσε σειρά εχθρικά πολυβολεία. Ο εχθρός κατόρθωσε να ανακαταλάβει το 1033 γιατί δεν λειτούργησε κανένα οπλοπολυβόλο. Αυτό το περιστατικό δείχνει ότι η συντήρηση του οπλισμού μας, η άσκηση για γρήγορη λύση και αρμολόγηση όλων των όπλων μας δεν έχει μπει σαν ζήτημα ζωτικό. Η διοίκηση της 107 Ταξ/χίας παρουσίασε μεγάλες αδυναμίες. Κι αυτή δεν μπόρεσε ν’ αντιληφθεί τη ταχτική κατάσταση, τουλάχιστο στον τομέα της και γι’ αυτό δεν χρησιμοποίησε έγκαιρα την εφεδρεία της. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και την εφεδρεία που της διαθέσαμε από την επιχειρησιακή μας εφεδρεία, στάθηκε ανίκανη να την χρησιμοποιήσει στην αποφασιστική στιγμή στο 1033 κι έτσι ο εχθρός το ανακατέλαβε.
Η 103 ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ
Τα τμήματά της ενήργησαν στον τομέα Γκιούπκα-1115-1215 κι αυτή δεν εκπλήρωσε την αποστολή της. Εδώ, το τμήμα που θα ενεργούσε στη Γκιούπκα από ανάγκη πια ύπαρξης κατέλαβε όχι το στόχο που είχε αναλάβει αλλά το υψ. 1115. Τα άλλα τμήματα δεν κατέλαβαν κανένα αντικειμενικό σκοπό. Οι αιτίες της αποτυχίας τους βρίσκονται στην ελλειψη αποφασιστικότητας, μόλις βρέθηκαν κάτω από ορισμένες δυσκολίες στη μη χρησιμοποίηση των βαρειών τους όπλων, στις πολλές αποστολές που τους έδωσε η διοίκησή τους, στην υποτίμηση των μαχητών από τις διοικήσεις. Είναι π.χ. χαρακτηριστικό ότι εδώ έχουμε τον εξωφρενισμό να φτιάχνουν “τμήμα κρούσης” μόνο από στελέχη, αφήνοντας σαν κάτι άχρηστο τους μαχητές.Οι διοικήσεις των Μερ/χιών δεν έπαιξαν το ρόλο τους. Η Διοίκηση π.χ. της Χ Μερ/χίας παρέμεινε ουσιαστικά από την αρχή ως το τέλος απλός θεατής. Η μοναδική ουσιαστική εμφάνιση αυτής της διοίκησης είναι η πρωτοβουλία της για σύμπτυξη των μονάδων της το βράδυ της 12-2-49.
Το τμήμα που εκπλήρωσε και με το παραπάνω την αποστολή του ήταν κείνο που ενήργησε από Σκοπιά. Η αποστολή του ήταν βασικά αντιπερισπαστική. Και όμως κατέλαβε την Σκοπιά και τη Γκιούπκα, επέφερε στον εχθρό βαρειές απώλειες σε άνδρες, σε μεταγωγικά, σε ποικίλα υλικά και σε μεγάλες ποσότητες. Γιατί πέτυχε αυτό το τμήμα, παρ’ όλο που ενέργησε με ελάχιστες δυνάμεις και από μειονεκτική κατεύθυνση; Πέτυχε γιατί ενέργησε με αποφασιστικότητα, περίσκεψη, ταχύτητα, επιμονή, μαστοριά.
Μερικά παραδείγματα. Κτυπώντας με αποφασιστικότητα και με ταχύτητα τη Σκοπιά προκάλεσε μεγάλη σύγχιση στον εχθρό και κατέλαβε και τη Γκιούπκα. Την ώρα που χτυπούσε τη Σκοπιά, η διοίκηση μελετούσε το πως θα αντιδρούσε ο εχθρός και πήρε μέτρα καταλαμβάνοντας με μικρές δυνάμεις στηρίγματα που προφύλαγαν το τμήμα που ενεργούσε στη Σκοπιά, από ενδεχόμενη εχθρική αντενέργεια.
Για την υπεράσπιση μιας δικής μας σοβαρής θέσης είχε βάλει μια εξαιρετικά μικρή δύναμη. Ο εχθρός έκανε πολλές προσπάθειες με σοβαρές δυνάμεις για να την καταλάβει, με σκοπό να κυκλώσει το τμήμα μας στη Σκοπιά. Επειδής η μικρή δύναμη που υπεράσπιζε αυτή τη σοβαρή θέση δεν θα μπορούσε ν’ αντιμετωπίσει και ν’ ανατρέψει όλες τις εχθρικές προσπάθειες, η διοίκηση έστειλε τέσσερις ανιχνευτές που κρύφτηκαν στα ριζά του υψώματος. Μόλις αναπτύσσονταν η εχθρική επίθεση, οι ανιχνευτές χτυπούσαν με αυτόματα τον εχθρό από τα νώτα και τον ανέτρεπαν. Αυτό έγινε πολλές φορές χωρίς να μπορέσει ο εχθρός να τους ανακαλύψει, γιατί ύστερα από κάθε τέτοιο χτύπημα άλλαζαν θέση. Αυτό αποτελεί ένα θαυμάσιο παράδειγμα σωστής χρησιμοποίησης της δύναμης που έχει ένας διοικητής στη διάθεσής του για να εκπληρώσει την αποστολή του μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποφασιστικότητας, ταχύτητας και μαστοριάς αποτελεί και η κατάληψη δεσπόζοντος υψώματος, που σ’ αυτό υπηρχε εχθρική διμοιρία οχυρωμένη. Αυτό το κατόρθωμα το έκανε μόνο μια ομάδα πέντε μαχητών μας.
Συνοψίζοντας όλα τα στοιχεία που παραθέσαμε, για το πως έγινε η εκτέλεση του σχεδίου μπορούμε να ξανατονίσουμε τη βασική διαπίστωση που διατυπώσαμε, ότι, στην εκτέλεση του σχεδίου, οι διοικήσεις μας δεν έδειξαν αποφασιστικότητα, ταχύτητα, επιμονή, μαστοριά και ότι αυτά όλα αποτέλεσαν σοβατότατο παράγοντα της αποτυχίας μας στη Φλώρινα. Στον πόλεμο, στις επιμέρους μάχες, παρουσιάζονται περιπτώσεις που σχέδια τέτοιων επιχειρήσεων είναι σωστά, αλλά οι εκτελεστές τα βουλιάζουν. Υπάρχουν και περιπτώσεις που τέτοια σχέδια παρουσιάζουν αδύνατες πλευρές, αλλά οι εκτελεστές με την αποφασιστικότητα και μαστοριά τους τις υπερνικούν και κερδίζουν τη μάχη. Η ορθότητα του σχεδίου αποτελεί τη βάση της επιτυχίας. Οι εχτελεστές αποφασίζουν για την επιτυχία είτε την αποτυχία. Μέσα στους εχτελεστές και στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η διεύθυνση της επιχείρησης.
Αυτές είναι οι αποτυχίες μας στη μάχη της Φλώρινας. Εδώ λοιπόν έχουμε υποκειμενικές αδυναμίες και όχι βασικά αντικειμενικές ανυπέρβλητες δυσκολίες. Το βασικό εδώ είναι ότι οι επιτελικές μας ικανότητες δεν στέκονται στο ύψος των απαιτήσεων που έχουν τέτοιες μάχες σαν της Φλώρινας. Αυτό δεν πρέπει να μας οδηγήσει στο σφαλερό συμπέρασμα ότι είμαστε ανίκανοι. Το σωστό συμπέρασμα είναι ότι έχουμε αδυναμίες που όμως μπορούμε και πρέπει να τις υπερνικήσουμε. Από τη μάχη της Φλώρινας βγαίνουν κι άλλα συμπεράσματα. Παραθέτουμε τα πιο σπουδαία.
Σ’ άλλο μέρος διαπιστώσαμε πως από άποψη εκτέλεσης πέσαμε πολύ κάτω και ότι απ’ αυτή την άποψη δεν μπορεί να γίνει καμμιά σύγκριση ανάμεσα στη μάχη της Νάουσσας και της Φλώρινας. Εδώ λοιπόν γεννιώνται τα ερωτήματα. Γιατί πέσαμε τόσο κάτω, από άποψη εκτέλεσης; ώστε τα στελέχη μας αντί να πηγαίνουν μπροστά πηγαίνουν πίσω; θα ήταν λάθος αν βγάζαμε το συμπέρασμα ότι τα στελέχη μας αντί να καλυτερέψουν χειροτέρεψαν μετά τη μάχη της Νάουσσας. Γιατί όμως έπεσαν κάτω, από άποψη εκτέλεσης;
Ας εξετάσουμε αυτό το ζήτημα πιο αναλυτικά. Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι στην προετοιμασία επεκράτησε σ’ όλα τα στελέχη, ένας ανεδαφικός υπερενθουσιασμός. Αυτός ο ανεδαφικός υπερενθουσιασμός οφείλεται:
Πρώτο: Στην όχι σωστή εχτίμηση της νίκης μας στη Νάουσσα. Στη Νάουσσα κερδίσαμε μια μεγάλη νίκη, κάτω από μεγάλες δυσκολίες. Εδώ αντί να βγάλουμε το σωστό συμπέρασμα ότι η νίκη μας στη Νάουσσα ήταν το αποτέλεσμα σωστής λεπτομερειακής μελέτης των δυσκολιών και των μεθόδων κατανίκησης τους, στη πράξη καταλήξαμε ότι τώρα τίποτα δεν στέκεται μπροστά μας και ότι μ’ ένα φύσημα θα γκρεμίσουμε τους τοίχους. Είναι χαρακτηριστικό ότι μ’ όποιο στέλεχος απ’ αυτά που πήραν μέρος στη μάχη της Φλώρινας και αν μίλαγες θα σου απαντούσε:“Αυτός ο στόχος θα πέσει στο λεφτό και με λιγώτερες δυνάμεις και μέσα, απ’ εκείνα που υπολογίζετε”. Αυτός ο ανεδαφικός υπερενθουσιασμός οδήγησε σε πολλές απερισκεψίες. Αυτός ο υπερενθουσιασμός ήταν ανεδαφικός, γιατί δεν στηρίζονταν σε πραγματικά δεδομένα.
Η μάχη της Φλώρινας είπαμε πως ήταν πολύ πιο δύσκολη από κάθε προηγούμενη σε κατοικημένο τόπο. Η ποιότητα των εχθρικών δυνάμεων στη Φλώρινα ήταν ανώτερη απ’ εκείνη της Νάουσσας π.χ. στη Νάουσσα είχαμε και εθνοφρουρά. Συνεπώς χρειάζονταν για να πετύχουμε πιο πολύ μαστοριά, μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και ταχύτητα, πιο σοβαρή σκέψη, πιο μεγάλη επιμονή. Στη πράξη όμως έγινε το αντίθετο, γιατί δεν είδαμε πως η μάχη της Φλώρινας ήταν πολύ πιο δύσκολη απ’ εκείνη της Νάουσσας. Δεν είδαμε λοιπόν αυτές τις δυσκολίες σ’ όλη τους την έχταση και το μέγεθος. Τι θα πει να μη βλέπεις τις δυσκολίες που θα παρουσιάσει μια μάχη; Αυτό θα πει ότι όταν βρεθείς μπροστά σ’ αυτές ξαφνιάζεσαι και μετά κατά κανόνα τα διπλώνεις.
Ας κάνουμε μια παρομοίωση. Γδύνεσαι και ετοιμάζεσαι να ξαπλώσεις σε μια λεκάνη με πολύ ζεστό νερό και μόλις ξαπλώσης ξένοιαστος βρίσκεσαι αντί σε πολύ ζεστό σε παγωμένο νερό. Η συνέπεια είναι να ξαφνιαστείς, να παγώσουν τα νεύρα σου, να κοπεί για μια στιγμή η αναπνοή σου από το αναπάντεχο. Δεν θα είναι υπερβολή αν πούμε ότι το ίδιο έπαθαν τα στελέχη μας στη μάχη της Φλώρινας. Πήγαιναν με μεγάλη φόρα, για να καταλάβουν ένα “εύκολο” στόχο και όταν βρέθηκαν μπρος σε “απρόβλεπτες” δυσκολίες ξαφνιάστηκαν, ζαλίστηκαν, έχασαν την αυτοκυριαρχία τους, έκαναν σπασμωδικές ενέργειες και άλλοι τα δίπλωσαν μπρος στις δυσκολίες, άλλοι ρίχτηκαν σαν ακροβολιστές στη μάχη και σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν και μια μερίδα πάλαιψε μαστορικά, επίμονα κατανικώντας όλες τις δυσκολίες.
Δεύτερο: Εμείς σαν διοίκηση της προετοιμασίας και διεξαγωγής της επιχείρησης στη Φλώρινα δεν αντιδράσαμε, ουσιαστικά, στον ανεδαφικό υπερενθουσιασμό των στελεχών. Κάτι είπαμε μα αυτό ήταν εξαιρετικά λίγο. Και το πρόβλημα δεν είναι να πεις πως θα συναντήσουμε δυσκολίες. Το κυριώτερο είναι να βρεις αυτές τις δυσκολίες, με εξαντλητική μελέτη, να δείξεις τις συνέπειες μπορεί αν δεν τις προσέξουμε, να υποδείξεις τρόπους κατανίκησής τους, να βάλης τη σκέψη όλων των στελεχών να δουλέψει για να βρεθούν όλοι οι τρόποι να τις νικήσουμε, να βάλης γενικά σ’ όλους το πνεύμα της μελέτης των δυσκολιών και της πάλης για την υπερνίκησή τους, πείθοντας όλους ότι ο δρόμος προς τη νίκη περνάει από την εξαντλητική μελέτη ανακάλυψη των δυσκολιών και την πάλη για την κατανίκησή τους. Αυτό το βασικό καθήκο δεν το εκπληρώσαμε.
Αυτό είχε σοβαρές συνέπειες. Χτυπώντας τον ανεδαφικό υπερενθουσιαμό, όχι μόνο δεν ελαττώνουμε την αισιοδοξία, για σίγουρη νίκη, που πρέπει να υπάρχει σε κάθε στέλεχος και μαχητή, αλλά αντίθετα στηρίζουμε την αισιοδοξία σε στέρεο βάθρο. Το χτύπημα της ανεδαφικής υπεραισιοδοξίας, είτε μ’ άλλα λόγια του ανεδαφικού υπερενθουσιασμού, δεν έχει καμμιά σχέση μ’ εκείνο που είπαν μερικά στελέχη, στα αχτίφ κριτικής της μάχης της Φλώρινας. Αυτά τα στελέχη είπαν:“πηγαίνοντας στη μάχη πρέπει να σκέφτεσαι ότι μπορείς και ν’ αποτύχεις γιατί έτσι παίρνεις τα μέτρα σου”. Όποιος ξεκινάει για τη μάχη με τη σκέψη ότι μπορεί ν’ αποτύχει δεν πιστεύει ουσιαστικά στη νίκη δεν μπορεί συνεπώς να νικήσει.
Άλλο πράμμα η πρόβλεψη, η μελέτη των δυσκολιών και των μεθόδων να τις νικήσεις και άλλο πράμμα η σκέψη για αποτυχία. Το πρώτο, η πρόβλεψη, η αδιάκοπη και στην πορεία της μάχης μελέτη των δυσκολιών, η επεξεργασία μεθόδων υπερνίκησης των δυσκολιών εκδηλώνει πνεύμα ρωμαλέας πεποίθησης στη νίκη, που παλεύεις να την κερδίσεις και δεν περιμένεις να έρθει σαν αποτέλεσμα τυχαίων περιστατικών. Το δεύτερο, η πιθανή αποτυχία στη σκέψη σου, στην καλύτερη περίπτωση οδηγεί στη μελέτη των τρόπων πως θα γλυτώσεις το τμήμα σου, όταν ο εχθρός σου δημιουργήσει άσχημη κατάσταση. Και όταν σε στριμώχνει ο εχθρός δεν επιτρέπεται να σκέφτεσαι την αποτυχία, γιατί αυτό παραλύει τη σκέψη και τη θέληση για πάλη.
Το καθήκο κάθε ηγήτορα, μικρού, είτε μεγάλου, όταν βρεθεί σε δύσκολη κατάσταση είναι να βρει τρόπους να βγει απ’ αυτή, βάζοντας τον εχθρό στη μέγγενη. Αν δεν ήταν τέτοιο το νόημα της άμυνάς μας, όσες φορές βρεθήκαμε σε δύσκολη κατάσταση στο Γράμμο δεν θα νικούσαμε τον εχθρό.Κλείνουμε αυτό το κεφάλαιο με τη διαπίστωση. Η ανεδαφική υπεραισιοδοξία στάθηκε αιτία αποφασιστικής σημασίας, για την αποτυχία μας στη Φλώρινα. Αυτή η διαπίστωση αποτελεί μεγάλο δίδαγμα.
Ο ανεδαφικός υπερενθουσιασμός εξηγεί το γιατί έπεσαν τα στελέχη μας τόσο κάτω από άποψη εχτέλεσης. Όμως δεν εξηγεί τη βάση των αδυναμιών τους, που υπήρχαν και χωρίς τους υπερενθουσιαμούς. Ο υπερενθουσιασμός απλώς αύξησε τις συνέπειες των αδυναμιών τους. Αποτελεί παληά, διαπίστωση η μεγάλη επιτελική και διοικητική ανεπάρκεια των στελεχών μας, η διάσταση ανάμεσα στις μάχες που δίνουμε και στην επιτελική ικανότητά τους. Πώς εκδηλώθηκε πραχτικά αυτή η επιτελική και διοικητική ανεπάρκεια, στη μάχη της Φλώρινας; Με την αδυναμία σωστού συνδυασμού, πάνω στο πεδίο της μάχης, όλων των ζωντανών δυνάμεων και υλικών μέσων που διέθεταν. Με την αδυναμία ν’ αντιλαμβάνονται έγκαιρα την αλλαγή της ταχτικής καταστασης και να πέρνουν τα επιβαλλόμενα μέτρα. Με την αδυναμία να δίνουν κείνη τη διάταξη στα τμήματα και στα βαριά τους όπλα, που απαιτούσε κάθε φορά η εκπλήρωση της αποστολής τους.
Με τη χρησιμοποίηση των βαρειών τους όπλων και του όπλου των διαβιβάσεων. Με το ότι έχαναν τα τμήματα που διοικούσαν, κατά τη διάρκεια της μάχης. Με το πως έκαναν τη πορεία προς τη Φλώρινα. Αυτή η διαπίστωση δεν πρέπει να μας οδηγήσει στο σφαλερό συμπέρασμα ότι τα στελέχη μας είναι ανίκανα, αλλά στην απόφαση να τα βοηθήσουμε πιο συγκεκριμένα για ν’ αποχτήσουν τις απαραίτητες επιτελικές και διοικητικές γνώσεις. Είναι γεγονός ότι πολλά στελέχη χάσαμε προσωρινά είτε για πάντα και ότι στη θέση τους τοποθετήσαμε άλλα που τα πήραμε από τα παρακάτω κλιμάκια. Από άποψης τοποθέτησης νέων στελεχών κάναμε ένα τολμηρό άλμα. Μ’ αυτό το άλμα δεν συνοδεύτηκε από μέτρα για την ποιοτική τους ανάπτυξη. Αυτό αποτελεί μεγάλο κίνδυνο.
Τις συνέπειες τις δοκιμάζουμε στη μάχη. Νομίζουμε πως άμεσα και πραχτικά πρέπει να οργανώσουμε την μετεκπαίδευση των στελεχών μας αρχίζοντας από τα πιο αδύνατα στελέχη. Μπορεί π.χ. να πάρουμε για μετεκπαίδευση πρώτα διοικητές, που θα τους αντικαταστήσουν, κατά τη διάρκεια της μετακπαίδευσή τους οι πολιτικοί επίτροποί τους. Νομίζουμε πως η εκπλήρωση αυτού του καθήκοντος δεν επιδέχεται καμμιά αναβολή.
Η μάχη της Φλώρινας δεν απόδειξε μόνο την επιτελική και διοικητική ανεπάρκεια των στελεχών μας, αλλά και την θεωρητικοπολιτική τους ανεπάρκεια. Αυτό αποδεικνύεται από τις οππορτουνιστικές αντιλήψεις που εκδηλώθηκαν μετά την αποτυχία μας στη Φλώρινα. Παραθέτουμε μερικές από τις οππορτουνιστικές αντιλήψεις που εκδηλώθηκαν, σαν αποτέλεσμα της αποτυχίας μας στη Φλώρινα.
Πρώτο: Επειδής μόλις ρίχναμε την πρώτη τουφεκιά δεν έτρεχαν οι φαντάροι του μοναρχοφασιστικού στρατού να παραδωθούν, αλλά αντίθετα μερικοί μας έβριζαν, διατυπώθηκε από μερικά στελέχη η γνώμη πως δεν πιάνει το σύνθημα της συναδέλφωσης. Μάλιστα, μερικά στελέχη προχώρησαν ως τη διαπίστωση ότι είναι λαθεμένο το σύνθημα της συναδέλφωσης και ότι δεν υπάρχει κρίση στο μοναρχοφασιστικό στρατό. Εμείς ποτέ δεν είπαμε ότι οι φαντάροι του μοναρχοφασιστικού στρατού θα παραδωθούν με την πρώτη κουβέντα για συναδέλφωση, είτε με την πρώτη τουφεκιά.
Κείνοι που νομίζουν πως έτσι θα γίνει η συναδέλφωση ξεχνούν ότι το προτσές-πορεία αποσύνθεσης στο μοναρχοφασιστικού στρατό είναι βασανιστικό, γιατί ο εχθρός πέρνει μέτρα, ότι αυτό το προτσές καθορίζεται από τα δικά μας γερά χτυπήματα ενάντια στο μοναρχοφασισμό και από μια αδιάκοπη μαζική ή πιστική διαφώτηση. Είναι κουτό να περιμένεις ομαδική παράδωση φαντάρων του μοναρχοφασιστικού στρατού, όταν σε βαράει ο εχθρός αντί να τον βαράς εσύ. Είναι κουτό ακόμα και να το φανταστείς ότι είναι αρκετό να λέμε κάπου κάπου στους φαντάρους του μοναρχοφασιστικού στρατού να παραδοθούν στο Δημοκρατικό στρατό.
Δεύτερο: Η ανικανότητα μερικών στελεχών να διοικήσουν, μέσα στη μάχη, σωστά τους μαχητές τους οδήγησε στην υποτίμηση των μαχητών μας. Έτσι, μερικοί διοικητές μετρούσαν τη δύναμή των τμημάτων που διοικούσαν από τους παληούς μαχητές που υπήρχαν στα τμήματά τους. Μερικά στελέχη προχώρησαν ακόμα πιο πολύ, μετρώντας τη δύναμη των τμημάτων που διοικούσαν μόνο από τα στελέχη και την απαράδεχτη αυτή αντίληψη της εφάρμοζαν στη μάχη συγκροτώντας “τμήματα κρούσης”, μόνο από στελέχη αφήνοντας τους μαχητές στην άκρη σαν κάτι το άχρηστο”. Έτσι στο τέλος κατέληγαν στη “θεωρία” ότι κάναμε “πόλεμο στελεχών”. Οι τέτοιες αντιλήψεις δεν αποτελούν μόνο στρατιωτικά λάθη. Εδώ το ζήτημα είναι πολιτικό. Αν καταλήξουμε ότι πόλεμο μπορούν να κάνουν μόνο τα στελέχη, είτε το πολύ και οι παληοί μαχητές μας, τότε βάλαμε σταυρό στην επανάσταση. Έτσι γίνεται πάντα όταν δεν κάνουμε την απαιτούμενη δουλειά για την προετοιμασία των μαχητών μας ώστε να μπορούν να εκπληρώσουν την αποστολή τους και όταν αντί να δούμε τις δικές μας αδυναμίες ψάχνουμε να βρούμε αλλού τις αιτίες της αποτυχίας μας.
Τρίτο: Οι αντιλήψεις που αναφέραμε ότι “πηγαίνοντας στη μάχη πρέπει να σκέφτεσαι ότι μπορεί και ν’ αποτύχεις, γιατί έτσι παίρνεις τα μέτρα σου”, εκτός από την καθαρά στρατιωτική πλευρά έχουν και πολιτική σημασία, γιατί ουσιαστικά εδώ υπάρχει αμφιβολία για τη νίκη στη δοσμένη μάχη, που μπορεί να φθάσει σε αμφιβολία για την όλη έκβαση του αγώνα μας.
Τέταρτο: Και οι αντιλήψεις ότι δεν πρέπει να έχουν τα τάγματα ομαδικούς όλμους και πολυβόλα, γιατί δεν είναι ικανοί οι ταγματάρχες να τα χρησιμοποιούν σωστά και οι αντιλήψεις ότι η διμοιρία πρέπει να έχει δύο ομάδες και ο λόχος περίπου 45 δύναμη, γιατί οι διμοιρίτες και λοχαγοί δεν είναι ικανοί να κουμμαντέρνουν μεγαλύτερη δύναμη, είναι πέρα για πέρα στραβές στρατιωτικά και πολιτικά. Εδώ αντί να δούμε την άμεση ανάγκη ποιοτικής ανάπτυξης των στελεχών μας βλέπουμε σαν φάρμακο το αδυνάτισμα των τμημάτων μας, από άποψη δύναμης και μέσων πυρός. Αν πάρουμε σαν βάση τέτοιες απόψεις τότε πρέπει κάθε μονάδα του στρατού μας να έχει τόση έμψυχη δύναμη και τόση δύναμη πυρός, όση είναι και η επιτελική και διοικητική ικανότητα κάθε στελέχους. Είναι φανερό ότι σε τέτοια περίπτωση, αντί ένα ταχτικό λαϊκοεπαναστατικό στρατό θα φτιάναμε μια ρούσικη σαλάτα, με τη διαφορά ότι αυτή τη σαλάτα κανείς δεν θα τη δοκίμαζε.
Ο εχθρός ουρλιάζει για τη “μεγάλη επιτυχία” που κέρδισε στη μάχη της Φλώρινας. Ας θριαμβολογεί και ας κοιμάται με την “πλήρη συντριβή των συμμοριτών στη Φλώρινα”. Τα χάλια του φαίνονται και από τις θριαμβολογίες του. Κυριολεχτικά αρπάχτηκε από το αναπάντεχο γι’ αυτό αποτέλεσμα της μάχης στη Φλώρινα σαν σανίδα σωτηρίας. Εμείς ξέρουμε τι έγινε στη Φλώρινα, όπως το ξέρει και ο εχθρός. Γλύτωσε ο εχθρός ένα πολύ δυνατό χτύπημα. Και τώρα κοκορεύεται και περνάει για “μεγάλη επιτυχία” του ότι δεν τον δείραμε παραπάνω.
Μέσα στην κριτική ανάλυση όλης της μάχης της Φλώρινας βάλαμε και τα καθήκοντα που μπαίνουν μπροστά μας. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε ότι η παραπέρα και πιο πραχτική εκπαίδευση των μαχητών αποτελεί ένα άμεσο καθήκο, που δεν επιδέχεται αναβολή π.χ. φθάνουν οι μαχητές μας στα 10 μέτρα από τις εχθρικές θέσεις και δεν κάνουν με ταχύτητα το αποφασιστικό άλμα και έτσι έχουμε απώλειες. Δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν καλά τη χειροβομβίδα και την υποτιμούν. Δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν καλά το έδαφος και πολλές φορές μαζεύονται κουβάρι που αυτό μας στοιχίζει, βαρειές απώλειες. Δεν έχει γίνει πραγματική εκπαίδευση στα πολυβόλα και στους όλμους και έτσι τα πιο πολλά πυρά πηγαίνουν “στου καραγκιόζη το γάμο” κ.λ.π.
Ακόμα, η λειτουργία σχολών ομαδαρχών αποτελεί κι αυτό άμεσο καθήκο. Εκπαιδεύουμε καλούς διμοιρίτες, αλλά ξεχάσαμε ότι οι ομαδάρχες παίζουν αποφασιστικό ρόλο στον πόλεμο. Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόση αδυναμία σε ομαδάρχες όπως τώρα. Και είναι γνωστό ότι χωρίς καλούς ομαδάρχες βασικά δεν θα έχουμε και καλούς διμοιρίτες, γιατί οι πιο καλοί ομαδάρχες πρέπει να πηγαίνουν στη σχολή Ανθυπολοχαγών του Γενικού Αρχηγείου. Στον πόλεμο έχει κανείς και επιτυχίες και αποτυχίες. Κανείς στρατηγός όσο σπουδαίος και να είναι και όσο καλό στρατό και αν διοικεί δεν κερδίζει όλες τις μάχες. Τέτοιους στρατηγούς που μόνο νίκες κερδίζουν δεν έχει επιδείξει η ιστορία των πολέμων. Το βασικό εδώ είναι να κερδίζεις πιο πολλές μάχες και να χάνεις λιγότερες, και να βγάζεις διδάγματα και από τις δυο. Εμείς βγάλαμε όσα διδάγματα μπορέσαμε να βγάλουμε. Άλλοι σύντροφοι που πρέπει να γράψουν, για τη μάχη της Φλώρινας θα βγάλουν κι άλλα διδάγματα.
27-2-49 ΓΟΥΣΙΑΣ, ΒΛΑΝΤΑΣ”.